dostoyevski'nin suç ve cezasında raskalnikov'un işlediği cinayetin ardından bu cinayetin psikolojisi şu şekilde tasavvur ediliyor:
toplumda iki grup insan vardır. bunlar rastgele ve rastgele olmayan insanlar. bunların da görünürde ayırt edici temel özellikleri bulunmamakla beraber kendi içlerinde kategorilere ayrılmıştır. işte bu rastgele yani sıradan insanların toplum nazarındaki temel yaşamsal fonksiyonları kendi türlerinin devamını sağlamak olduğundan bu insanlar bu rastgelelikten çıkma adına toplum çıkarına faydalı olan bir eylemi yapma yetkisine sahiptirler ve yapmak zorundadırlar. eğer bir cinayet binlerce cinayeti engelleyecekse bu son derece mantıksak kalıplar içinde uygulanabilir. ve bunda bütünüyle yanlış ya da kötü olan bir şey de yoktur.
öte yandan yadsınamayak şöyle de bir gerçek vardır ki; bir insanı öldürme isteği eyleme geçirildiğinde hayat boyu öyle bir yükün altına girilir ki bu yük acı çeke çeke zaten öldürür sizi. o yüzden bir insanı öldürmek bir nevi intihardır..
sinirlenildiğinde beliren bir istekse, nefse hakimlik gerekir. hakim olamayan ise zaten malın tekidir. bu istek sinir anında belirip; aynı hızla kaybolur. böyle zamanlarda, başkalarının da sizin anne-babanızı, çocuklarınızı öldürmek isteyebileceğini ve öldükleri taktirde sizi ne kadar üzeceğini düşünüp; bu istekten hızla uzaklaşmak mümkündür. tamamen kendi vicdanınız için.
