öncelikle; mehmet şefik'in, askerlerinin yoğun avusturalyalı ateşi karşısında zor durumda kalması üzerine olaya tanık olan, ve bunu anı defterine geçiren teğmen ahmet mucip'in, uşaklı halis bey'in durumunun ehemmiyetini özetlediği birkaç satır ise şöyle;
"vaziyetin lehimize olduğuna dair bir kanaati olmadığını yüzünden okumak mümkündü. gittikçe sararan yüzünden ve bakışlarındaki kuvveti kaybolan gözlerinden bir mana çıkarmak istiyordum. fakat, bunun için düşünmeye ve sebep aramaya gerek kalmadı. sol kolunun haki kumaşı yavaş yavaş kızarıyor ve parmaklarının ucuna kan damlaları birikiyordu."
buna rağmen halis bey, bir süre daha birliğini komuta etmeye devam etmiş. cepheden ayrılmadan önce askerlerine direnmelerini ve son adama kadar hattı savunmaları emretmiştir.
halis bey'in, cepheden ayrılmadan önce anılarına işlediği sözler ise şöyle;
"yavaş yavaş erimeye başladık. avcı hattımız seyrekleşmeye başladı. işleyen 40-50 tüfek kaldı. artık, bizim burada ölmek üzere olduğumuzu bildirecek habercinin gönderilmesinin zamanı geldi."
peki bu haberci daha yola koyulmadan önce çöküşe geçen türk hattına tam zamanında askerleriyle, yani, 57. alay'ı ile destek olmaya mucizevi bir şekilde yetişen isim kimdi?
ulaştığı andan itibaren tüm hattın komutasını ele aldı.
"bu öyle, alelade bir savaş taarruzu değil. herkesin muvaffak olmak veya ölmek azmiyle harekete teşne olduğu* bir taarruzdu. hatta, ben kumandanlara şifahen verdiğim emirlere şunu ilave etmişimdir; size ben taarruzu emretmiyorum. ölmeyi emrediyorum."
bunu duyan 57.alay'ın cesur türk askerleri, şehadete ermeyi adeta arzularcasına "allah allah" nidalarıyla düşman üzerine koştular. "cesaret ve vatan sevgisi" kavramlarının timsalidirler.
son olarak;
27 yaşındayım. bu cesur alayın bahsi ne zaman geçse, kendime şunları sormuşumdur;
"eğer ben o vaziyetin içerisinde olsaydım, acaba yaşları ortalama 16 ila 20 arasında gezen bu genç delikanlılar kadar cesur olabilir miydim? o genç yaşımda hiç düşünmeden top atışlarının, silah atışlarının önüne göğsümü siper edebilir miydim? gencecik ses tellerimle avazım çıktığı kadar 'allah allah' diyip, düşmanın iliklerine kadar titremesini sebep olabilir miydim? kan dolan ciğerlerimin acısını hiçe sayıp, alay sancağını ağaç dalına asmanın telaşesine düşebilir miydim?"
işte bu saydıklarımın hepsini, şu an için çocuk olarak nitelendirdiğimiz 16-17-18-19-20 yaşlarındaki koca yürekli, cesur adamlar hiç düşünmeden yapmıştır. ruhları şad olsun, selam olsun.
askerlerinin hepsinin şehit olduğu ve kahramanlıklarıyla bilinen bir alaydır.
Bu sebeple tsk'da 57. alay bulunmaz 56 dan 58 e geçer çünkü yaptıklarıyla hiç bir alay kafa tutamaz tutmaşız ve tutamayacaktırda.
rehberin hikayesini anlatırken , keşke şurda kimse olmasa da hıçkıra hıçkıra ağlasam diye yakındığım , çanakkale savaşını özet niteliğinde olan mevkidir.
alay komutanı yarbay hüseyin avni - manastır
alay komutan vekili binbaşı ali hayri - çorum
alay komutan vekili binbaşı mehmet emin - mersin
alay yaveri yüzbaşı alaaddin - istanbul
alay tabibi yüzbaşı dimitroyatı - istanbul
alay imamı hasan fehmi - konya
tabur komutanı yarbay şevki - elbistan
tabur komutanı binbaşı ömer fevzi - isparta
tabur komutanı binbaşı ahmet zeki - ankara
tabur komutanı yüzbaşı ali rıza - rize
tabur komutanı yüzbaşı ataullah - elazığ
tabur komutanı yüzbaşı kadri - çanakkale
tabur komutanı yüzbaşı ali hayri - mut
tabur komutanı yüzbaşı şükrü - bilecik
tabur komutanı yüzbaşı fehmi - gelibolu
tabur komutanı yüzbaşı ibrahim - gaziantep
tabur yaveri üsteğmen ibrahim - zonguldak
tabur yaveri asteğmen ali rıza - kastamonu
1. bölük komutanı yüzbaşı osman - merzifon
1. bölük komutanı teğmen ahmet cemal - bolu
2. bölük komutanı üsteğmen ismail kemal - adana
2. bölük komutanı üsteğmen feyzullah - malatya
2. bölük komutanı teğmen ahmet - çeşme
2. bölük komutanı teğmen faik - konya
3. bölük komutanı yüzbaşı mehmet fahri - bursa
3. bölük komutanı yüzbaşı ahmet osman - balıkesir
3. bölük komutanı yüzbaşı şevki - uşak
3. bölük komutanı teğmen mehmet ibrahim - manisa
4. bölük komutanı teğmen şevki diyarbakır
5. bölük komutanı teğmen a. şerafettin boyabat
6. bölük komutanı yüzbaşı ali - g.hane
6. bölük komutanı üsteğmen mustafa asım - erzincan
7. bölük komutanı yüzbaşı kadir - bayburt
7. bölük komutanı üsteğmen sami - izmir
8. bölük komutanı teğmen isa giray - samsun
9. bölük komutanı yüzbaşı mehmet nuri - burdur
9. bölük komutanı üsteğmen süreyya - karamürsel
9. bölük komutanı teğmen halim - niğde
9. bölük komutanı teğmen hasan - kaman
10. bölük komutanı üsteğmen hüseyin hüsnü - erzurum
10. bölük komutanı teğmen mehmet - afyon
11. bölük komutanı yüzb. mehmet cemalettin - edirne
11. bölük komutanı üsteğ. süleyman sami - çanakkale
11. bölük komutanı üsteğmen hasan - ermenek
12. bölük komutanı teğmen ahmet tevfik - karaman
12. bölük komutanı teğmen kadir - -
makinalı tüfek bölüğü komutanı yüzbaşı emran - denizli
makinalı tüfek bölüğü komutanı yüzbaşı alaaddin - tekirdağ
makinalı tüfek bölüğü komutanı üsteğmen fahreddin - hadim
makinalı tüfek bölüğü komutanı teğmen hikmet - çorlu
makinalı tüfek bölüğü komutanı teğmen ali ratip - iskilip
