2019-2021 YILI YENi EKONOMi PROGRAMININ DEĞERLENDiRiLMESi-GYiAD RAPORU
1. Geleneksel orta vadeli programlar yerine yeni bir yaklaşım ile 2019-2021 dönemini kapsayan yeni ekonomi programı hazırlanmıştır. Program birçok açıdan yenilikler içermektedir.
2. Öncelikle Türkiye’nin ekonomi gündeminde yer alan ancak bugüne kadar öncelik ve politika sıralaması yapılamayan üç başlık birbirleri ile uyumlu olarak sıralanmıştır. ilk aşamada ekonomide dengelenme yani enflasyon başta olmak üzere makro ekonomik istikrarın, fiyat istikrarının ve finansal istikrarın sağlanması amaçlanmaktadır. Buna paralel olarak ikinci aşamada kamuda mali disiplin için önemli iyileştirmeler hedeflenmektedir. Üçüncü olarak ise reel sektörde sanayi ve ihracat odaklı bir dönüşüm hedeflenmektedir.
3. Yeni ekonomi programında öncelikle büyümeye ilişkin hedefler gerçekçidir. Dengelenme sürecinde ekonomide büyüme kaçınılmaz olarak yavaşlayacaktır. Bu olumludur. Hızlı büyüme talebi gerçekçi hedeflere dönmüştür. Ayrıca büyüme ile diğer ekonomik göstergeler de kendi içinde uyumludur.
4. Yeni ekonomi programı gerçekçi hedefleri ile Orta Vadeli Programlar ile kaybolmuş olan ekonomi yönetiminin itibarını da yeniden kazandırabilecektir.
5. Yeni ekonomi programında bir diğer önemli yenilik eylem planları ile izleme ve hesap verme mekanizmasının getirilmiş olmasıdır.
6. Bir diğer önemli unsur ise sanayi ve ihracata yapılan vurgu, verilen öncelik ve bu hali ile sanayi ve ihracatın programın gizli çıpası yapılmış olmasıdır.
7. Bununla birlikte 2018 yılı için alınan 4,90 TL yıl ortalaması dolar kuru ile 2019 yılı için alınan 5,60 TL yıl ortalaması dolar kuru yeni ekonomi programının tutarlılığını bozan ana unsur olmaktadır. TL’de böyle bir değerlenme beklentisi gerçekçi değildir.
8. Yeni ekonomi programı temel öncelik olan enflasyonla mücadeleyi ise zamana yaymaktadır. Yüzde 20-30 bandına yerleşen ve halen artış eğilimde olan enflasyon ile mücadele için gerekli olan bir istikrar programı uygulanması tercih edilmemiştir. Dengelenme süreci içinde enflasyonun da düşeceği varsayılmaktadır.
9. Bu çerçevede enflasyon uzun süre çift haneli rakamlarda kalacak, enflasyon beklentileri kolay iyileşemeyecek ve faiz, kur, enflasyon sarmalından kolay çıkılamayacaktır. Bu da programın dengelenme ile dönüşüm hedeflerini bozabilecektir.
10. Reel sektörün ve mali sektörün bugün yaşadığı sorunlar ve sıkıntılara yönelik olarak ise acil bir eylem görülmemektedir. Bankalarda mali yapı incelemesi yapılacak olup daha sonra adımlar atılması planlanmaktadır. Bu çerçevede özellikle kredi geri ödemelerinde yaşanan sıkıntılar piyasanın çözümüne bırakılmış olmaktadır. Birçok reel sektör firmasında kapanmalar devam edecektir.
11. Yeni ekonomi programı reel sektörün sorunlarının çözümünü büyük ölçüde piyasaya bırakmıştır. Bu nedenle reel sektörde sıkıntılar sürecektir.
12. Yeni ekonomi programı, daha önce hazırlamış olduğumuz senaryolar içinde büyük ölçüde ikinci senaryonun yaşanacağını göstermektedir. Bu senaryoda makro ekonomik istikrara yönelik önlemler ve kamu mali disiplini yer almakta, ancak bir istikrar programı ile enflasyonun kısa sürede tek hanelere kalıcı olarak çekilmesi tercih edilmemekte ve kredilerin yeniden yapılandırılması programı uygulanmamaktadır.
13. Bu senaryonun olası sonuçları yüksek enflasyon, yüksek faizler ve kur artışları sarmalının hafiflemesine rağmen kalcı hale gelmesi, Türk Lirasında değer kaybı baskısının sürmesi ile reel sektörde ve reel sektör ile mali piyasalar arasındaki sıkıntıların yine piyasalarda çözülmesi olacaktır ki, piyasasının çözümü işlerde daha büyük kayıplara yol açabilecektir.
14. Yeni ekonomi programına ilişkin olarak ekonomik aktörlere sağladığı güven ise ilk aşamada Türk Lirasının değeri ile ölçülebilecektir. Programın açıklanması ardında ilk saatlerde Türk Lirasında değer kaybı baskısı görülmektedir. Ancak değerlendirme yapmak için erkendir ve bu hafta sonuna kadar beklenmelidir. Bununla birlikte programın güven ve beklentilerde şok bir iyileşme etkisi olmadığı da açıktır.
15. iş dünyası olarak programa temkinli iyimser yaklaşılmalıdır. Acı bir reçete tercih edilmemiştir veya ihtiyaç görülmemiştir. Bu nedenle fiyat istikrarı ile finansal istikrarın ne kadar sağlanabileceği belirsizdir. Ancak her koşulda iç piyasa 2019 yılı sonuna kadar zayıf kalacaktır. ihracat önemli alternatif olacaktır. Maliyet artışlarının, yüksek faizlerin, kur artışlarının yavaşlasa da süreceği öngörülmelidir. Maliyet, fiyat, stok ve nakit yönetimi çok önemli hale gelmiştir.
16. Reel sektörün işlerindeki durağanlık, mali yapılarındaki bozulma ve kredi geri ödemelerinde yaşadıkları sorunlar ile reel sektördeki kayıpların hızlanması, bunun bankacılık sektörü üzerinde sistematik bir risk yaratması olasılığı ise halen güçlüdür. Bunun gerçekleşmesi ekonomide sert bir krize yol açabilecektir. Bu nedenle programın uygulanması kadar reel sektör ve mali sektördeki gelişmeler de özellikle Ekim-Kasım aylarında yakından izlenmelidir.
17. Böyle bir krizi döviz kurlarındaki artışa yol açacak dış politikadaki ve jeopolitik alandaki kırılmalar da tetikleyebilecektir. Veya bu alandaki iyileşmeler yeni ekonomi programını olumlu destekleyecektir.
18. Sonuç olarak yeni ekonomi programına rağmen ekonomide, işlerimizdeki ve piyasalarda kısa vadeli tüm riskler halen canlı olarak yaşanmaya bir süre daha devam edecektir. iyileşme olacaksa bunun işaretleri yılın sonundan itibaren alınacaktır.
Piyasalardaki kırılma şeklindeki kötü senaryo olacaksa o daha erken ve önümüzdeki bir iki ay içinde gerçekleşecektir. Süreci yakından izlemeye devam edeceğiz.
