--spoiler--
kendisinden yola çıkılarak bir erkeğin şahitliğinin iki kadının şahitliğine denk düştüğünün iddia edildiği ayet. lakin, bu spesifik ayeti alıp kur'an'ın genel tutumuymuş gibi lanse etmek hakkaniyet ölçüsünden sapmaya sebebiyet veriyor.
kuran, şahitlikten bahsettiği (nikah, zina gibi durumlarda) geri kalan durumlarda böyle bir ayrıma gitmemiş, aksine sadece bir tavsiye hükmünde olan bakara 282'de bir kadın unutursa diğerinin şahitliğini kullanmak üzere 2 kadının varlığını tavsiye etmiştir.
öncelikle, diğer şahit istenilen hukukî durumlarda erkek-kadın ayrımına gidilmeyip sadece bu noktada gidilmesinin mantıklı bir sebebi olmalı. şöyle ki: vadeli borçlar mevzusutabiatı itibariyle bilhassa o dönem kadınlarının pek ilgi alanlarına ve hakimiyet mevkilerine girmeyen, kadınların pek anlamadığı işlerdendir. bu sebebe binaen özel olarak bu işte, genel olarak "olası şahidin hakim olmadığı konularda" yedek şahit bulundurma tavsiyesi söz konusu olmaktadır. bu hükmü alıp genele yaymak ve her zaman için bir erkeğin şahitliğinin iki kadın şahitliğine eşit olduğunu iddia etmenin kuranî bir dayanağı söz konusu değildir.
kuranda, sadece vadeli borçlar konusunda böyle bir şahit anlayışının getirilmiş olması, o dönemin kadınlarının vadeli borçlarla pek bir alakaları olmaması sebebiyledir. geri kalan şahitlik gerektiren alanlarda böyle bir uyarının yokluğu ve islam fakihlerinin görüşüyle hem kadının hem erkeğin şahitliğinin eşit kabul ediliyor olması pekala bunun ispatıdır.
öte yandan, kadınlardan biri unutursa diğerinin şahitliğinin geçerli olacağı, zaten iki kadının hazır bulunmasının sebebinin de bu olduğu ayette net bir şekilde belirtilmiştir. bu bağlamda biri unuttuğunda kalan öteki tek bir kadının şahitliğinin erkeğin şahitliğine teknik olarak eşit olduğu da ortadadır.
lakin, kadınların böyle bir meseleyi "unutabileceği"; daha doğru bir ifadeyle hakim olmadıklarından dolayı karışıklık yaşayabilecekleri o dönemin şartları açısından mühimdir. böyle ehemmiyet arzeden bir konuda tedbir alınması da normal.
peki hani kuran evrenseldi?
şöyle ki, konuya hakim olmayan kişiden "biri unutursa diğeri hatırlasın diye" 2 tane şahit bulundurmak evladır. yani bu şahit sayıları değişime açıktır. mesele maslahattır.
--spoiler--
