çok partili dönemde ilk askeri müdahaledir. demokrat partinin rejimi yozlaştırmasına, demokrasi adına çoğunluğun diktatörlüğünü uygulamaya çalışmasına karşı yapıldı ve dünyadaki öteki askeri müdahale örneklerine bütünüyle ters bir biçimde, demokrasiyi rafa kaldırmak için değil, tam tersine, demokrasiyi işletmek için gerçekleştirildi.
nitekim 27 mayıs askeri müdahalesinin hazırlattığı 1961 anayasası, bugün bile dünya anayasaları içinde en demokratik anayasa olma özelliğini korumaktadır.
aslında 12 mart 1971 ve 12 eylül 1980 darbeleri, esas olarak 27 mayıs 1960 darbesinin sonucunda kabul edilen özgürlükçü 1961 anyasası'na karşı yapıldı.
27 Mayıs 1960 Darbesi, Türk Silahlı Kuvvetleri'nin Adnan Menderes yönetimindeki Demokrat Parti hükûmetini görevden uzatlaştırıp, Meclis'i lağvettiği askeri müdahale. Müdahalede, Silahlı Kuvvetler adına ülke yönetimini Milli Birlik Komitesi üstlendi. Orgeneral Cemal Gürsel Milli Birlik Komitesi'nin başına getirildi. Milli Birlik Komitesi ilk iş olarak Türkiye Büyük Millet Meclisi'ni ve hükümeti fesh etti ve her türlü siyasi faaliyeti yasakladı. Emir komuta zinciri içinde yapılmayan müdahalede küçük rütbeli subayların etkindi.
27 Mayıs 1960’tan, seçimlerin yapılarak normal yaşama geçildiği 15 Ekim 1961 yılına kadar geçen süre, askerin Milli Birlik Komitesi (MBK) eliyle iktidarda olduğu De Facto dönemdir. Bu dönemde Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin anayasal bütün hak ve yetkileri artık, başlarda kimlerden kurulu olduğu gizli tutulan 38 subaydan kurulu MBK’nin eline geçmiştir. MBK ülkeyi ilk zamanlar yayımladıkları tebliğlerle idare etmişlerdi.
MBK’nın ilk bildirisi sokağa çıkma yasağı ilanı ve vatandaşları ona uymaya davettir. 3 numaralı Tebliğ ile her türlü siyasi parti neşriyat ve faaliyetleri, gösteri yürüyüşleri ve her türlü toplantı yasaklanmıştır. MBK faaliyetlerinin aksamaması için telsiz ve telefon görüşmelerini kısıtlayan 4 ve 5 numaralı Tebliğlerden sonra, ordunun görevini açıklayan 6 numaralı Tebliğ yayımlanmıştır. 6 numaralı Tebliğin ilk fıkrasında, “Türk Ordusu bir kere daha tarihi bir vazife karşısında bulunuyor. Bu vazife; dâhilde memleketi buhran ve felakete sürüklemek isteyen hırslı politikacıların elinden kurtarmaktır.” demektedir. Aynı şekilde 13 ve 32 numaralı Tebliğlerde bu darbenin yapılış gerekçeleri şöyle yer bulmuştur: “Biz vatandaşları birbirine düşürecek bir kardeş kavgasını önlemek için bu işe giriştik”. “Milli inkılap, hiçbir şahsın, hiçbir zümrenin lehine yapılmış bir hareket değildir. Muhterem halkımızın, köylü ve işçilerimizin demokrasiye kavuşması, hak ve hürriyetinin teminatı, iktisadi kalkınması, ana prensibimizdir. Vatandaşların hususi işlerinde ve her türlü çalışma yerlerinde, kardeşlik duyguları ve huzur içinde bulunmaları esastır.”
Ancak şunuda belirtmek gerekir ki son yapılan birkaç araştırmanın iddiasına göre, Menderes, iktidarının son günlerinde uyguladığı amerikan politikalarının ülke sanayisini çökerttiğini görmüş ve bunu önlemek için Rusya'yla yakınlaşmıştı. Bu amaçla Rusya'ya üst düzey ziyeretler yapılıp, ülkedeki sanayinin gelişmesi için Rusya ile yatırım antlaşmaları imzalanma hazırlığı yapılmaktaydı.
27 Mayıs ihtilali sonrasında cumhurbaşkanı Celal Bayar, başbakan Adnan Menderes ve bazı bakanlar yakalanarak Yassıada'da yargı önüne çıkarıldılar. Sivil ve askerlerden oluşan bir mahkemede yargılanan siyasiler, vatana ihanet, kamu fonlarının kötüye kullanımı ve anayasaya karşı gelmek ile suçlanıyorlardı. Dava, başbakan Adnan Menderes, dışişleri bakanı Fatin Rüştü Zorlu ve maliye bakanı Hasan Polatkan'ın imralı adasında 16 Eylül 1961 günü idam edilmesi ile sonuçlandı.
Üniversite profesörlerini "kara cüppeliler" olarak nitelendiren,basın yayın organlarına ve siyasi partilere yargı önünde hiçbir müdafa hakkı bırakmadan uyguladığı baskı ve sansür politikası ile meşruluğu yarattığı "çoğunluk diktatörlüğü" sebebiyle tartışılan ardından da anayasanın koruyucusu ordu tarafından antidemokratik "sivil darbe" girişimleri engellenen demokrat partinin sebeb olduğu askeri bir darbedir.Burada şu üç nokta önemlidir.
1-)Ordu (TSK) Anayasayı kuran değil koruyan bir yapıdır.Ancak 1960 Darbesi hükümetin haksız "sivil darbesi"ne karşı meşru bir "sivil itaatsizlik" uygulayacak aydınlar örgütünden ve sivil toplum kitlesinden yoksun o günün Türkiye'sinde demokrasi "keyfilik" ile özgürlük de "iktidar olma " şeklinde algılanan uygulamalar ve düzenlemeler yoluyla içi boşaltılmaya çalışılan hükümet gündemleri olmuşlardı.Bu bakımdan ordunun yaptığı meşru bir "sivil itaatsizlik"tir.
2-)27 mayıs 1960 darbesinden sonra gelen 12 mart 1971 ve 12 eylül 1980 askeri darbeleri ise soğuk savaş rüzgarları esen yıllarda komunizm ve liberalizm ideolojilerinden birini seçmeye mecbur bırakılan Türkiye'nin bu sefer "ordusu ve iktidarı" ile beraber amerikan desteği ile yürütülen ulusalcı aydınlarına ve sol görüşlü profesörlerinden tutun işçisine,bürokratına,milletvekiline dek "anti komunizm" adı altında ulusa paketlenen radikal "milliyetçi ve din eksenli" yalanlarla ve provokasyonlarla devam ettirilmiştir.Ordu 1960 darbesi ile getirdiği demokratik anayasayı bu sefer kendisi yıkmıştır.1971 darbesi yetmemiştir 1980 darbesi ile sosyal hak ve özgürlükler sonuna kadar sömürülmüş bugünün şeriatçı tarikatları-cemaatleri-faşist iradesiyle derin devleti darbe günlerinin "özgürlük" anlayışı sonucu günümüzün romantik kahramaları ve devrim şehitleri haline getirilmiştir.
3-)Her ne kadar orduyu 1960 darbesinde haklı görmek yanlış ise o darbenin asıl sorumlusu demokrat parti başkanı "Adnan menderes ve onun demokrasi düşmanı siyasetçi arkadaşlarını" da sırf öldürüldükleri için "DEMOKRASi ŞEHiTi" olarak algılamak yanlıştır.Amaç darbeden kahraman yaratmak olmamalıdır.
4-)Askeri darbeler temeli tam oturmamış,halkı tarafından tam anlamıyla özümsenmemiş rejimlerde hele ki Türkiye Cumhuriyeti gibi oluşum süreci ani devrim ve inkilaplar ile gerçekleşmiş bir sistemde belki de tarihi dersler çıkarılacak ,günümüzü daha akılcı yorumlamamıza yardımcı olacak,şu andaki siyasi iktidarı ve motivasyonunu sorgulayacak
bir siyasi alt yapıyı bırakacaktır.Unutulmamalıdır ki, gerçek ve olgunlaşmış demokrasilerde askeri darbelere yer yoktur
darbeyle anayasayı karıştırmamak lazım, başbakanını asacak kadar canileşmiş bir askeri kadronun yaptığını savunmak aptallıktan başka bişey değildir, yanı sıra 60 darbesi politikaya askerin müdahalesini meşrulaştıran ve ilerde tekrarına sebep veren bi olay olduğundan hepsinden daha fazla lanetlenmesi gerekir.
lakin yapılan caniliğin yanında 61 anayasasıyla bu ülke tarihinin hiç bir döneminde olmadığı kadar ileri bir politik ve düşünsel gelişim sağlanmış aradan 40 yıldan fazla zaman geçmesine ve çok daha fazla olanak bulunmasına rağmen o dönemin düşünsel zenginliği ve duyarlılığının çok azını bile şu dönem göremiyoruz.
sonunda dünyanın en özgür anayasası da gelse antidemokratik bir hareket olduğu unutulmaması gereken darbedir. nasıl bugün darbe isteyen deniz baykal'ın yargılanması lazımsa, o günün darbeci zihniyetleri de yargılanmalıydı. bir de memlekette idare hukuku, idari yargı var derler. nerede hani pek gözüktüğü yok?
insanlarımızın çok büyük bi kısmının içeriğini bilmediği ardında sırlar bırakmış bi enteresan bi ihtilaldir.
şöyle ki; adnan menderesimralı'da tutuklu olduğu zamanlar türlü işkencelere maruz kalmıştır(vücudunda sigara sigara söndürmeler vs) ve idam edilmiştir.
türkiye cumhuriyetinin başbakanını ve bakanlarını idam etmek nasıl bir cesarettir ki zamanın cumhurbaşkanı da idamdan yaş haddi nedeniyle kurtulmuştur
işte 60 ihtilali bu yüzden bence siyaset tarihimizin en kötü olaylarının başında gelir.!!!
1961 anayasasını siyaset tarihimize sokmuş bir darbedir! hayret edilesidir, 61 anaysası gibi özgürlükçü bir anayasanın ordu tarafından yapılması! zira 82 anayasası gibi insan haklarına saygılı değili insan haklarına dayalı yapılmıştır ve bu anayasanın yapılması da bu darbe sonunda ordu tarafından hukukçu kişilere yaptırtılmıştır.
