Türkiye’nin kısmen liberal ekonomi politikalarını terk edip devletçi ekonomiye geçmesine neden olan tarihin gelmiş geçmiş en büyük ekonomi krizi.
Şöyle ki, bütün Batılı ekonomiler patır patır dökülürken hemen yanıbaşımızdaki Sovyetler Birliği’ne hiçbir şey olmayınca önder kadroların liberal ekonomiye bir alternatif olarak ortaya çıkan planlı ekonomiye ilgi duymalarına ve Sovyetler Birliğine benzer bir iktisat politikasının Türkiye’de uygulanabilirliği ve başarı şansı üzerinde düşünmelerine neden oldu.
Daha ayrıntılı okumak isteyenler için 1929 ekonomik krizinin Türkiye’ye etkileri üzerine oldukça ayrıntılı bir makale önerebilirim:
krizin asıl sebebi üretmeden para kazanmaya çalışan abd li yatırımcılardır.
birinci dünya savaşı sonrasında yenilen devletlere, özellikle almanyaya ağır altın borç yükü ile birlikte ambargo uygulanmıştır. bu durumda ticaret yapamayan almanya borçlarını ödeyememiştir.
bundan hemen önce ise abd özellikle avrupaya, ciddi ekonomik yardımlarda bulunmuş ancak geri ödemelerin yapılamaması sebebiyle önce abd de sonrasında ise tüm dünyada küresel kriz patlak vermiştir.
ülkemiz açısından bakarsak;
garip bir biçimde bu tarihten 5 yıl önce imzalanan lozan anlaşması maddelerinde yer alan hüküm gereği türkiye cumhuriyetinin dış borç ödeme dilimlerinden en büyüğü bu tarihe rast gelir. bu bir tesadüf müdür, yoksa ayarlanmış bir durum mudur bilinmez.
ne yazık ki türkiye'nin bağımsızlık ve inkilap hamleleri yaptığı sırada bu tip bir kriz, ülke ekonomisinin yeterince hızlı büyümemesine sebep olmuştur. atatürk'ün liderliğinde çokca şeyin başarılmış olmasına rağmen ekonomideki daha yavaş büyümenin en büyük gerekçelerindendir. zira kriz, ikinci dünya savaşına kadar etkisini göstermiş, savaş sırasında da boyut değiştirerek devam etmiştir.
deflasyonla resesyondan depresyona evrilmiş, kuraklıktan borsa çöküşüne birçok etmenin birlikte gerçekleşmesiyle kuzey amerika'da kıvılcımı çakılan büyük kriz. ister milton ister keynes'e inanın buradan kalma korkular 2008 krizinden sonraki quantitive easing yaklaşımını tetiklemiştir.
