gelmiş geçmiş en büyük işçi eylemidir, örgütlü örgütsüz yüzbinlerce işçiniin istanbul, bursa, izmitte hiçbir sendika kararı olmaksızın toplu iş sözleşmesi kanunda yapılması istenen değişikliğe karşı yaptıkları eylemdir öyle ki engel olmak adına galata köprüsü kapatılmak istenmiş ama engel olunamamış isyanın adı.........
türkiye de yaşanan en büyük işci ayaklanmalarından biridir. sermayedarlar ve sermaye yalakalarının yurt dışı biletlerini ayırtmaya başladığı eylemler dizidir. eylemler sonrasında dönemin disk başkanı kemal türkler e dava açılmış ve davalılar beraat etmişlerdir.
Dönemin siyasal iktidarının, 274 ve 275 sayılı yasaları değiştirerek, sendika seçme özgürlüğünü ortadan kaldırarak, sendikal tekel yaratmayı hedeflediği günler yaşanmaktaydı. Gelişmeler üzerine Devrimci işçi Sendikaları Konfederasyonu (DiSK) Anayasanın tanıdığı direnme hakkını kullanacağını açıkladı. işçiler 15-16 Haziranda istanbul sokaklarını işgal ettiler. istanbul ve çevre illerdeki tüm fabrikalarda üretim durdu, işçiler kent meydanlarına aktı. Haliç köprüleri açıldı. Boğaz&da vapur ve motor ulaşımı kesildi. 16 Haziranda, Kadıköy Meydanı&nda polislerin, sayıları onbinleri aşan işçi kitlesinin üzerine açtığı ateş sonucu Mutlu Akü Fabrikasıdan Yaşar Yıldırım, Vinleksten Mustafa Bayram ve Cevizli Tekel Fabrikasından Mehmet Gıdak adlı işçilerle birlikte bir esnaf ve bir de polis yaşamını yitirdi, yüzlerce işçi yaralandı. Sıkıyönetim ilanına ve işverenlerin işbaşı yapılması konusunda askerleri yardıma çağırmasına rağmen Türk Demir Döküm, Sungurlar, Derby, Elektrometal, Rabak, Auer, Çelik Endüstrisi, Otosan, Arçelik, Vita başta olmak üzere birçok işyerinde direnişler sürdü. Sendikalar ve toplu sözleşme yasalarında yapılmak istenen değişiklikleri protesto etmek için izmirde Lastik-iş, T. Maden-iş ve Gıda-işe bağlı işyerlerinde 18 Haziranda bir gün süreli grev yapıldı. 15-16 Haziran direnişine katıldıkları gerekçesiyle ücretleri kesilen Gıslaved işçileri 13 Ekimde başlattıkları oturma grevini, direnişe döndürdü. Güvenlik güçleri fabrikaya girmek için iş makinaları kullanıp duvarı yıktı, içeri girdiklerinde işçilerin üzerine ateş açıldı ve Lastik-iş üyesi Hüseyin Çapkan öldü. Yarım saati aşan bir çatışmanın sonucunda çok sayıda işçi de yaralandı. Çapkan a binlerce işçinin katıldığı bir tören yapıldı. Aliağa rafinerisi inşaatında çalışan Yapı-iş Sendikası (YiS) üyesi iki yüz seksen işçi 6 Ağustosta greve başladı. işveren, grevi kırmak için çeşitli baskı yöntemlerine başvurdu. 22 Ağustosta şantiyeye mühendisleri taşıyan aracın şoförü Yapı-iş Genel Başkanı Necmettin Giritlioğlu nu öldürdü.
15-16 Haziran 1970 mücadelenin gerçek olanının hikayesidir.
Yıl 1970 idi. Sonra 12 Mart 1971 karanlığı geldi. Sonra 12 Eylül 1980 karanlığı.
Şimdi kapitalist küreselleşme uyum yasaları ile işgalleri ile tüm insanlığı teslim alıyor. Almaya çalışıyor.
Emekten ve insandan yana olanların 15-16 Haziran ruhu ile tüm bu açık saldırılara direnmekten başka ne yolu kalmıştır? Neoliberal programın uygulayıcılarına, gericiliğe ve darbecilere karşı yaşamın tüm alanında direnmekten başka ne yol kalmıştır?
Şimdi ülkemizde ve tüm dünyada yaşananları anlama zamanıdır.
Şimdi değiştirilmeye çalışılan ülke gündeminin gerçeğini bilme zamanıdır.
Şimdi her şeye inat "Eşit, özgür ve demokratik Türkiye" mücadelesinin bayrağını yükseltme zamanıdır.
15-16 Haziran 1970'de gerçekleşen ayaklanmadır. Türkiye tarihindeki ilk işçi sınıfı ayaklanması olması özelliğini taşımaktadır.
1963'te yasalaşan sendika, toplu sözleşme ve grev hakkı yaslarını dönemin hükümeti tarafından değişiklikler yapılması için 13 Haziran 1970'de meclise sunuldu. Tasarıda işçilerin istedikleri sendikaya serbestçe üye olmalarını ve beğenmedikleri sendikalardan ayrılmalarını güçleştiren toplu sözleşme ve grev hakklarını kısıtlayan hükümler içermekteydi. Türkiye genelinde faliyet gösterebilmesi için işkolunda sigortalı çalışan işçilerin üçte birini örgütlenmesi barajı getiriliyordu ve konfederasyon faliyeti gösterebilmesi için sigortalı işçilerin üçte biri kadar üyeye sahip olması isteniyordu. Bu oranın DiSK'in sahip olduğu üye sayının üstünde olduğu tespit edilerek konulduğu iddia edildi.
15 Haziran'da izmit Gebze'den Kadıköy'e Levent'ten Mecidiyeköy ve Taksim'e Bakırköy'den Topkapı ve Edirnekapıya kadar isatnbul'un dört bir yanında işçiler sokaklarda taleplerini Anayasa çiğnenemez, DiSK kapatılamaz sloganları ile dile getirdiler. Bu eylemde Kadıköy'de polisin açtığı ateş sonucu üç kişi hayatını kaybetti.
16 Haziran'da Kocaeli ve istanbul'da sıkıyönetim ilan edildi. 12 Mart ve 12 Eylül Askeri Darbelerinde Kemal Türkler ve diğer DiSK yöneticileri halkı kışkırtmak ve bölücülük propangandası yapmaktan yargılandılar; davalardan beraat ettiler. Yasa da Anayasaya aykırı olduğu için Anayasa mahkemesi tarafından iptal edildi. *
(bkz: 16 haziran 2008 tuzla grevi)
işçi sınıfının fikir külüpleri kurarak sosyalizmi tartışan üniversiteli gençlerle buluştuğu devrimci isyan günüdür. Ayırt edici özelliği geniş bir üniversiteli kitlesi ile işçilerin aynı anda eyleme katılmasıdır. 61 anayasasının üniversitelere getirdiği özerkliğin yok edilmesi ve sosyalist fikirlerin bastırılması amacıyla üniversitelerde karargah oluşturan jandarma ve polise karşı isyan bayrağını açan devrimci gençler ile emperyalistlerin hizmetindeki kapitalist bürokratlar oligarşisinin faşizmine karşı sendikal haklarını korumak adına harekete geçen işçi sınıfının proleterya olduğu gündür. Teoride parlamenter sosyalizm fikrini benimseyen işçi partisi ve başındaki bürokrat liderlerin , parti başkanların kendilerine " gomünist " denmemesi için pasif kalıp etliye sütlüye karışmadığı bir dönemde , ortaya çıkan değişik milli demokratik devrim savunucusu grupların kemalistleri ürkütmeyelim , emperyalizmle savaşırken kapitalistleri kaçırmayalım tarzındaki oportünist yaklaşımına işçi sınıfının balyozu indirip geleceklerine sahip çıkma adına sınıfsal olarak ortaya koydukları işçi direnişidir. Abartısız Türkiye'nin istanbul Komünü olmuştur.
15-16 haziran türkiye işçi sınıfının örgütlü gücünün, örgütüne ve üretim yerlerine sahip çıktığı ilk kitlesel devrimci eylemidir. 15-16 haziran'da istanbul'da toplanan yüzbin işçi örgütüne sahip çıkmanın kendi sınıfına sahip çıkması olduğunu göstermiştir. o gün toplanan öncü işçiler, türkiye işçi sınıfının bağımsız eylem hattını, kendisi için sınıf olduğunu göstermiştir tüm türkiye egemenlerine.
o dönem yapılan mdd-sd ayrışmasında mdd saflarının 15-16 haziran sonrasında aslında bir devrim perspektifinden ne kadar uzak olduğunu bize öğretmiştir. türkiye işçi sınıfı bağımsız politik bir hat olduğunu o gün görmüştür. ve devrim mücadelesinde kendiliğinden hareketinde sınırlılarını türkiye devrimci hareketine göstermiştir.
bugün türkiye işçi sınıfı çok daha fazla işsiz. bugün türkiye işçi sınıfı çok daha fazla sömürülüyor ve çok daha örgütsüz. o halde o gün toplanan devrimci öncü işçiler bir kez daha toplanmalıdır. sömürülen ve örgütsüzleşmiş işçi sınıfını bir kez daha politik bir hatta, bu sefer çok daha kararlı bir şekilde kendi sınıf partisinde örgütlemelidir. o halde bugün daha çok gücüne güvenmelidir türkiye işçi sınıfı.
şimdilerde "bir gemi, bir gemi daha!" uğruna 'gemi' hepten azıya alıp isci olebilecegini bilmeli filan diyenler! harbi olun! çok korkmuştunuz değil mi?
1970 yılında demirel hükümetinin sendikalar kanunundaki maddelere kısıtlamalar getirerek disk'i kapatma zemini yaratması üzerine disk hükümetle görüştü fakat bir sonuç alınmadı. bunun üzerine disk direniş ilan etti. sosyalist oluşumlar ve dev genç'e bağlı 48 örgüt direnişi destekleme kararı aldılar.
disk üyesi işçilerin direnişine türk-iş üyesi işçiler de katıldı. 15 ve 16 haziran'da istanbul'un dört bir yanında çıkarılan yeni yasaya isyan eden işçiler direnişe geçtiler. devrimci öğrenciler de bu tarihi direnişte işçilerle birlikte mücadele ettiler.
o günleri esat korkmaz "kafa tutan günler -68 güncesi" isimli kitabında şöyle anlatıyor:
"disk'in açıklamasına göre ilk gün eylemlerine, '115 işyeri'nden "75 bin" işçi katılmıştı. tdgf [türkiye devrimci gençlik federasyonu] istanbul bölge yürütme kurulu 15 haziran gecesi değerlendirme toplantıları yaptı ve ikinci gün eylemlerinde işçilerle daha etkin biçimde dayanışmak ve yürüyüş kollarını kentin merkezine, taksim'e getirmek için işçilerin yoğun olarak bulunduğu semtlere yayılma kararı aldı.
16 haziran salı sabahı anadolu yakasında kadıköy ve üsküdar'a doğru yürüyüşe geçen işçilerin yolu polis ve asker barikatı tarafından kesildi. işçilerle güvenlik güçleri arasında ilk büyük çatışma burada çıktı: işçiler ellerindeki sopa ve çubuklarla polislere karşı saldırıya geçti ve onları geri çekilmeye zorladı; bu kez askerler süngü takarak işçilerin üstüne yürüdü, ancak yürüyüş kollarını durdurmaya yetmedi. aynı saatlerde avrupa yakasında topkapı ve alibeyköy'den eminönü-unkapanı yönünde on binlerce işçi yürüyüşe başlamıştı."
15-16 haziran işçi direnişi türkiye'de işçi sınıfı tarihinde bir dönüm noktasıdır. aynı zamanda öğrenci hareketinin devrim için işçi sınıfının öncü rolünü iyice öne çıkardıkları harekettir.
15-16 haziran'dan sonra sendikacılar, işçiler ve öğrenciler tutuklanarak 28 haziran'dan itibaren sıkıyönetim mahkemesi'nde yargılanmaya başladı. 260 sanıklı davada eylül ayında tutuklu sanık kalmamıştı. dava daha sonra çıkan genel af ile düşecekti. fakat 12 mart askeri cuntası ile dava yeniden gündeme geldi ve aralarında dev gençli militanların da olduğu "ihtilal provacıları" ihtilal provası yapmak suçundan yargılanırlar.
istanbul 2. no.lu sıkıyönetim askeri mahkemesi'nin 970/39 esas sayılı dev-genç davası ile ilgili dosyada suç unsuru olarak kullandığı dev gençlilerin aralarında geçen telefon konuşmaları ile ilgili bant tapelerinden bazı örnekler aşağıdaki gibidir:
[alıntı]
haşmet atahan: (h) ilkay alptekin: (i)
i- haşmet, burada çatışma oldu. işçi arkadaşlardan yaralananlar var.
h- anlaşılmıyor.
i- işçi arkadaşlardan yaralananlar var, ne yapılıyor bizim okulda yahu.
h- bir saniye yahu anlaşılmadı.
i- ne yapılıyor bizim orada?
h- burada mı?
i- ha.
h- ha, şimdi bak, arı bisküvi'nin önünde işçiler toplanmışlar, ıv. levent'te doğru yürüyüşe geçmişler.
i- tamam.
h- bundan, çatışmadan haberi varmış bu yürüyüşe geçen işçilerin.
i- evet.
h- biz buradan arkadaş çıkarttık oraya.
i- herifler devamlı ateş ediyorlar, arkadaşlara haber verin tedbirlerini alsınlar. (…)
haşmet atahan: (h)-yavuz hakyemez: (y)
y- ben yavuz, burası çemberlitaş, 10.000 den fazla işçiyi çemberlitaş'a kadar getirdim.
h- evet.
y- hâlâ sirkeci'ye doğru yürüyoruz.
h- yürüyün, yürüyün.
y- şimdi tam çemberlitaş sineması'nın önündeyiz tamam mı? sesler geliyor zaten duyuyorsun.
h- duyuyorum.
haşmet atahan: (h) nahit tören: (n)
h- kırk kadar tank geldi dediler.
n- ee, ee.
h- ve hareket pasifize oldu dediler, nedir durum anlatsana.
n- nereye kırk tane gelmiş.
h- demir döküm'ün oraya.
n- yahu, sabahtan beri var zaten tanklar filan. topkapı tarafında filan var.
h- haa.
n- önemli değil, yollar üç dört tane yol açık durumda. (…)[4](fk/ezö)
*işçi sınıfı sendikalar ve 15-16 haziran, turgay arınır- sırrı öztürk, sorun yayınları, 1976.
Türkiye işçi sınıfının kendisinin nasıl bir güç olduğunu fark ettiği, siyasi yönü ağır basan ve siyasi taleplerin açık biçimde ifade edildiği genel bir eylem. 15 Haziran akşamı hükümet tarafından 60 günlük sıkıyönetim ilan edilmesine rağmen, kalkışma 16 Haziran'da büyüyerek devam etmesi kararlılık göstergesi olmakla beraber egemen güçlerin, burjuvazinin, halk düşmanlarının ne kadar korkak olduğunu gözler önüne sermiştir.
şimdilerde kuzu gibi işten çıkarılmayı bekleyen her türlü hak gaspına eyvallah diyen şükürcü işçi sınıfının babaları ağabeyleridir, bu onurlu duruşu sergileyemeyen kurtlar vadisi bağımlısı işçi parya takımına yol göstericidir ama görmek isteyenlere. 15-16 haziran 1970 ruhuna el fatihaa.
42. yıldönümünde sendikaların ve sınıf partilerinin yurdun dört yanında düzenleyeceği yürüyüş ve eylemlerle hem anılacak hem de yeni 15-16 haziranlar için mücadele çağrısı yapılacaktır.
(bkz: işçi sınıfı boyun eğmez)
"bir zamanlar bu memlekette fabrika varmış, iş varmış, işçilere rahat batmış, grev yapmış" sözünü hatırlatan şeydir. ulan keşke iş olsa yine. grev yapanın amk.
Bu gün 15 haziran. Türkiye emekçi ve işçi sınıfının; Saraçhane mitingi, kavel direnişleriyle 1963 yılında Anayasal hak olarak gücüyle kazandığı Toplu iş Sözleşmesi ve Grev Hakkını düzenleyen 274 ve 275 sayılı kanunun bazı maddelerinin değiştirilerek, emek gücünün sendikal mücadelesine set çekmek isteyen "malum" müdahaleye güçlü itiraz günlerinin seneyi devriyesi. bir zamanların emek gücünün ekonomik avangart teşkilatı DiSK ve bünyesinde barınan en atılımcı Maden iş sendikası, onun güzel lideri Kemal Türkler ve arkadaşları; Rıza Kuas (Lastik iş), ibrahim Güzelce (Basın iş) öncülüğünde teşkilatlı itiraz eylemi; Türkiye Siyaseti Tarihine 15 16 haziran direnişi olarak geçmiştir. selam olsun 1970lerin Türkiye işçi Sınıfına, Selam Olsun alanları, caddeleri dolduran Türkiyenin Emekçi ve Emekten yana insanlarının bu kutlu direnişine.
