musul un gizeminin anahtarı olan isimdir.
musul da organize ettiği direnişle, ingilizleri 2 defa yenmiş fakat ankara dan lojıstıc destek kesilince yenilgiye uğramıştır. ankara yı zorlamasına rağmen, istediği lojıstıc desteği alamaz ve geri dönmek zorunda kalır.
atatürk döneminde ortalıkta yoktur. atatürk ün ölümü ile, ismet paşa döneminde antep milletvekili olarak görev yapar.
ölümünden sonra musul hakkında bir sayfa belge bulunamamıştır. hatırat tuttuğu bilinmekle beraber, hatıratı asla bulunamamıştır.
Kafkasya'dan Mısır'a göç etmiş bir Adıge ailesindendir. 1885 yılında Kahire'de doğdu. Camiülezher'de okudu. Birinci Dünya Savaşı'nda Osmanlı Devleti emrinde savaştı. Osmanlı ordularının yenilgisi ve çekilmesinden sonra Suriye'de Fransızlara karşı yapılan ayaklanmalara katıldı. 1920 yılının Haziran ayı sonunda Antep'e gelerek Fransızlara karşı savaşan birliklerden birine komuta etti. Halkın isteği üzerine 8 Ağustos'ta Antep'teki tüm direnişçi güçlerin komutanlığına getirildi. Fransız güçlerine karşı yapılan halk savaşını başarıyla yönetti. Bölgedeki Türkmen, Kürt, Arap aşiretlerini, mülteci Cezayir Müslümanlarını, hatta Alsas-Lorenli Alman ve Rus mültecilerini bir araya getirerek Fransızlara karşı mücadele etti. TBMM Hükümeti ile Fransızlar arasında anlaşma sağlanmasından sonra Musul bölgesinde ingilizlere karşı harekette görevlendirildi.
1922 yılı ilkbabarından itibaren, Misak-ı Milli sınırları içinde bulunan bu bölgede, Anaze ve diğer aşiret gönüllüleri ve Kuzey Afrika Müslümanlarından kurulu bir birlikle, Kürt lideri Şeyh Mahmut'un Barzan ve Zaber gibi Kürt aşiretlerinin de desteğini sağlayarak ingilizlere karşı başarılı savaşlar verdi. ingilizlerin üstün güçlerle saldırıya geçmeleri ve gerekli yardımların gönderilmemesi sonucu yenilerek iran topraklarına ve oradan da Anadolu'ya çekildi. TBMM'nin altıncı döneminde Siirt'ten, yedinci döneminde Gaziantep'ten milletvekili seçildi. Ticaret ve müteahhitlik işleriyle uğraştı. Türkçe, Arapça, Adıgece, ingilizce ve Fransızca biliyordu.
* kaynak: "Kafkas Vakfı"'nın internet sitesi Sefer E. Berzeg'in Çerkes Göçmenleri II adlı kitabından aktarmaktadır.
