beyitleri ile günümüze ışık tutan üstat.
bazı beyitleri çok manidardır;
***********************
Bir elinden tuttu şah bir belinden milleti;
Tâ götünden siktiler mâder-i hürriyeti...
*********************
Vakt-i istibdatta söz söylemek memnu idi
Ağlatırdı ağzını açsan hükümet ananı
Devr-i hürriyetteyiz şimdi değişti kaide
Söyletirler evvela, sonra sikerler ananı
***********************
Bir soğan soyulurken yaşarıyor da gözler,
Vatandaş soyulurken aldırmıyor öküzler!
Hayadan eser yoktur nafile bütün sözler,
Beyhude inat etme hemen salla başını,
Dilini tut, uslu dur, zıkkımlan maaşını.
***********************
Kabrimi kimse ziyaret etmesin Allah için,
Gelmesin, redd eylerim billâhi öz kardaşımı.
Gözlerim ebnâ-yı âdemden o rütbe yıldı kim,
istemem ben Fâtiha, tek çalmasınlar taşımı!
***********************
Vergi miktarını ol mertebe arttırmalı kim,
Sahib-i servet olanlar da züğürt kalmalıdır.
Yalnız fahişeler vergisi haksızlık olur,
Evlilerden de yaptıkça rüsum almalıdır
************************
Öyle bir hünkâr ile millet belaya düştü kim,
Haşre dek kan dökmeye iblise karşı vaadi var.
Şimdi de kalkıştı tebdil-i veraset etmeye,
Zulmü bitmek bilmiyor, mabadinin mabadı var.
**************************
Vakfı fırsat gözetir şahı cihan
Tutar elbette elinden kaçanı
Gene sahip olur inşallah
Mısır'ın kaldı elinde koçanı.
****************************
Pâdişâhım yap bana da bir konak;
Şu Boğaz’da, kimseden eksik miyim?
Bir hanım sultan da ihsan eyle kim,
Eşref oldumsa eşek de sikmiyim.
***************************
şair eşref'in muhalifliğinin yanında şimdiki muhalefet kim köpek ki?
ha bu arada osmanlı, şüphesiz ki düşünce özgürlüğüne şimdiki iktidardan daha saygılıymış.
1847 yılında doğmuş çeşitli yerlerde vali yardımcılığı ve kaymakamlık görevlerinde bulunmuş, türk edebiyatının en büyük, en sivri dilli hiciv şairi.
en ünlü dörtlüklerinden biri:
Kabrimi kimse ziyaret etmesin Allah için
Gelmesin, reddeylerim billahi öz kardeşimi,
Gözlerim ebnâ-yı âdemden o kadar yıldı ki,
Istemem ben fatiha, tek çalmasınlar taşımı...
rivayete göre mezar taşı çalınmış ve bulunamamıştır.
--------
"Eylemem ölsem de kizbi ihtiyar
Doğruyu söyler gezer bir şairim
Bir güzel mazmun bulunca Eşrefa
Kendimi hicveylemezsem kafirim"
diyen şair, çoğu nokta noktadan neredeyse anlaşılmayan hicivleri için numarasız gözlük gibi kullanılsın diye isim vermeden yazdığını söyler.
dönemini eleştiren pek çok hicvi vardır:
Vakt-i istibdatta söz söylemek memnu idi
Ağlatırdı ağzını açsan hükümet ananı
Devr-i hürriyetteyiz şimdi değişti kaide
Söyletirler evvela sonra s.....ler ananı
eşref, büyük bir hiciv şairimizdir. En etkin yergi şiiri temsilcisidir.eşref, keskin yergilerinde kendisinden önceki şairlerin hiçbirinde rastlanmayan söyleyiş ve anlatım etkinliğine ulaşmayı başarmıştır. Eşref, rejimi ve yolsuzlukları eleştirmekle kalmamış, Osmanlıların Batı dünyasından geri kalması, doğal kaynakların işletilmemesi gibi konulara değinerek, çağina göre "ilerici" sayılan görüşlerin de savunucusu olmuştur. o da divan şiirinin kullandiği biçimlerden yararlanir.Kit'a, gazel, kaside, musammat yazar. Çağdaşlarının yüz vermedikleri halk söyleyişlerini ve deyimlerini de yerlerinde kullanır.eşref kimi yergi şiirlerinde çok çarpici sözcükleri ve küfürleri kullanmaktan kaçınmazdı. Ana avrat sövmek gibi. Böylesi sözler eşref'in yergilerinin tuzu biberi sayilmıştır. Onun yergileri, öncelikle Meclis'i kapatarak otuz üç yil süren ve her geçen yil özgürlükleri biraz daha kısıtlayan,kurdugu jurnal, afiye düzenekleriyle kafalarin içini bile denetim altina almaya çalisan ikinci Abdülhamit'in baski rejimine yönelir.Bu rejimin yasa ve ahlâk dışı, insan haklarını ayaklar altına alan her çesit işlemi üzerinde durmaktan usanmaz. Ayrica Padisah'in çevresindeki yüksek rütbeli ikiyüzlüler,rüsvetçiler,ahlâksizlar ve saray'in bu idisine uyarlanan tüm yöneticiler onun yergi oklarının hedefleridir.
Edebiyatimizda benzersiz bir Sair olacak anılacaktır.
Her biri kendince zulüm etmekte:
Insan bir memur görünce eşkiya saniyor...
Ey zavalli,bos yere yakınma,bağırıp çağırma;
Çünkü ezilenlerin ahını işiten hükümet bunu musîki saniyor! "
Esref'ten Neyzen'e
Kimseler Hafiz'a (Neyzen) alnı yere gelmiş diyemez,
Doğduğundan beri kıç dönmedi Seytan'a bile!
Çok cevâmide,mescidde dolasti amma,
Koymadı alnını hiç secde-î Rahmâna bile!
Haciyatmaz gibidir sanki köpek oğlu köpek
Ayaküstünde kalır düşse de mîzâna bile!
Yağlasin kız neyini hazret-î pir
Barekâllah koca Hâfiz alıyor,
Kamışı şimdi götünden çaliyor.
Esref,yerine vekil birakarak Izmir'e gidiyor.Morali biraz bozuk.Yol arkadasi ise biraz geri zekâli,Eşref'e aptalca sorular soruyor. Bir ara:
" Tanri,Adem'i yaratirken çamuruna asman koydu mu, koymadı mı?" Eşref biraz düşündükten sonra:
Ey bana tiynet-î Adem'de saman var mı diyen,
Bir daha etme bana gel bu sual-î hami
Balçığında saman olsaydı eğer insanoğlunun
Çatlayıp da yarık olmazdı ananın amı
eşref insanoğlundan o kadar soğumuştur ki aşağıdaki dizeleri yazmıştır.
Kabrimi kimse ziyaret etmesin Allah için
Gelmesin, reddeylerim billahi öz kardeşimi,
Gözlerim ebnâ-yı âdemden o kadar yıldı ki,
Istemem ben fatiha, tek çalmasınlar taşımı...
******
Millete erbâbı mansıptan biri eşek demiş,
Reddedilmez böyle bir söz, amma ki pek can sıkar...
Olsa da millet eşek, eşek diyen bilmez mi ki:
Sadrazamlarla vâliler de milletten çıkar...
"eskiden devr-i istibdat var idi, hic soyletmezlerdi insani...
simdi hurriyet var, once soyletirler, sonra bellerler anani..."
dizeleriyle guzel bir kiyaslama yapan merhum sair.
eşref yolda eşekle giderken izmir valisi kamil paşa yanından yaylı arabayla geçmektedir. önüne bir çukur çıkınca eşrefin eşek durur. kamil paşa yukardan seslenir "dikkat et eşref çukura düşme". eşref cevabı yapıştırır "merak etmeyin paşam eşek kamildir".
Öldügü zaman da mezar tasina sunlarin yazilmasini istedi:
Kabrimi kimse ziyaret etmesin Allah için
Gelmesin reddeylerim,billahi öz kardesimi
Gözlerim ebnayi ademden o türbe yildi kî
Istemem ben fatiha,tek çalmasinlar tasimi.
bir başka olaysa şu şekilde cereyan etmiştir rivayete göre:
Akhisar esrafindan Ragip Pasa,Esref'i misafirlige çagirir.Esref yakin dostlarindan Zeytinzade Remzi Beyle birlikte gider.Bu arada Serif Pasa da Tokadizade Sekip'le birlikte gelip ayni eve konuk olurlar.
Serif Pasa,Akhisar 'da daha önceden gözüne kestirdigi bir bagi satin almak ister. " Haydi hep birlikte gidp su bagi görelim "
Esref'le Remzi Bey: " Biz yasli kisileriz.Bu sicakta onca yolu yürüyemeyiz " diye özür dileyerek evde kalirlar. Ev sahibiyle öteki konuklar Pasanin pesine takilirlar.Bir süre sonra,Serif Pasa ile çevresindekiler dönerlerken,Esref kalabaliga bir süre bakar ve sunlari söyler:
Bârekallah tabankes olarak
Mirimiran yine bagdan geliyor.
Seyredenler sanir ol manzarayi
Sürüsüyle ayi dagdan iniyor.
