Özbekistan'ın kadim şehri Semerkant'ın Efrasiyab (Alper Tunga) tepesinin güney yamacında yer alan yapılar topluluğu, "Şah-ı Zinde" olarak adlandırılmaktadır.
Efrasiyab tepesi, Hz. Peygamber'in amcasının oğlu Kusem bin Abbas'ın burada şehit edilmesinden dolayı islam tarihi açısından önem teşkil etmekteydi. islam dinini bölgede yaymak için buraya gelen ve şehit edilen Kusem bin Abbas için inşa edilen mezar, "Şah-ı Zinde (Yaşayan Sultan)" diye anılmış ve zamanla tepedeki tüm yapıları tanımlar hale gelmiştir.
1220 yılında Cengiz Han komutasındaki Moğol ordusu, Semerkant'ı yerle bir etmiş, bu tahribattan Kusem bin Abbas Türbesi de nasibini alarak yapı, temel seviyesine kadar yıkılmıştır. Moğol hakimiyeti sonlandıktan sonra 1335'te tekrar inşa edilen türbe etrafında bu dönemden sonra çeşitli yapılar ve mezarlık alanları oluşturulmaya başlanmıştır. Bu inşa faaliyeti, özellikle 15. yüzyılda Timur döneminde doruğa ulaşmış, bölgede 19. yüzyıla kadar tamir ve ilaveler sürmüştür.
Günümüzde müze olarak kullanılan alanda Kusem bin Abbas'a ait türbe, mescit, dergah ve medreseden hariç; Uluğ Bey'in oğlu Abdullah adına 1435-36 tarihinde inşa ettirdiği mescit ve dergah, Hoca Ahmet Türbesi (1350), Şad-ı Mülk Ata Türbesi (1372), Emir Hüseyin bin Tuğluk Tekin Türbesi (1376), Şirin Bike Aka Türbesi (1385), Devlet Kuşbek Medresesi (1813)
ile birlikte geniş bir mezarlık alanı yer almaktadır.
Semerkant'ın silüetini göz kamaştırırcasına süsleyen yapılar topluluğunda; başta firuze ve kobalt mavisi renkli sır altı tekniğinde çiniler, sırlı/sırsız tuğlalar ile stuko (alçı) tezyinat dikkat çekmektedir. Bunun birlikte; palmet ve rumilerden oluşturulan bitkisel süslemenin yanında geometrik motifler ve satrançlı kufi dediğimiz ma'kıli yazı stili görülmektedir.
