2 turlu socrates vardir aslinda, kendisi yazi yazmamis oldugu icin butun diyaloglarini ogrencisi Plato derlemistir. Plato socratesi o kadar el ustunde tutmus ki, bir cok kitabinda bas karakter yapmistir.
Gercek Socrates, elenctic socrates diye bilinir. Bu karakter hic bir sey bilmez, bildigi tek sey ise hic birsey bilmedigidir. Iste bu yuzden kendisini bilge olarak goruru, cunku oteki butun insanlar bir sey bildiklerini iddia eder ama bilmezler, ve bunun da farkinda degillerdir. Anlayacaginiz, socrates butun hayatini oteki insanlarin hic bir sey bilmedigini ispatlayarak gecirmistir. Kendi hayat amacini dogruyu bulmak olarak belirlemis olsa da, bosa kurek cekmektedir. Tanrilar kendisine dunyadaki en bilge insan oldugunu soylemis, bu yuzden de socratesin gercegi ogrenebilecegi bir ogretmeni olamamistir.
Bazi meshur diyaloglari: Euthypro: Kendisiyle tanrisal dogruin ne oldugunu tartismistir. Euthypronun taniminsa gore tanrisal dogru, tanrilarin sevdigi seydir. Sokrates ise 3 koseden saldirir konuya: 1) Tanrilar her zaman ortak bir karar vermeyebilir, 2) bir seyi sadece tanrilar soyledigi icin yapiyorsan o tanrisal dogru degildir, 3) tanrisal dogru, tanrilar onu sevidigi icin mi dogrudur, yoksa tanrilar onu dogru oldugu icin mi sevmektedir.
Laches: Cesraetin ne oldugunu tartismistir. Tanimlamalarin hepsini curutur. Baslica sebep, herkes cesareti en onemli erdem olarak gorse de bir hayvanin cesaretli olabilecegi fikri butun yorumlari curutmustur.
Cumhuriyet, birinci kitap:Thersymichus isimli karakter ile, yakalanmadan yasalara aykiri bir yasam yasamanin mi, yoksa her zaman yasalara uyarak mi yasamanin daha iyi olacagini tartismistir. Sokrates sadece aptal insanlarin yasalari bozacagini ispatlamis, Thersymichu'u cileden cikarmistir.
Crito: Kendisi idam mahkumu iken cenazesi icin hapsedilmisken Crito gelip onu cikarma teklifinde bulunus okraates de bunu red etmistir...
Savunma: bir diyalog degildir, halk onundaki savunmasidir. Cogu insanin cahil oldugunu ispatladigi icin cok dusmani oldugunu, ancak adaletin populerite ile alakasiz olup dogru olani yapmalari gerektigini savunur. Egosu biraz kabarik olan arkadas, suclu bulundugunu duyunca, omur boyu sehir merkzeinde bedava oglen yemegine mahkum edilmesi teklifinde bulunur. Sonunda zehir icirtilerek 70 yasinda idam edilir...
Bu kadar rasyonel bir insan icin oldukca enteresan bir aliskanligi vardir. Kafasinin icindeki bir seytan ona neyin dogru neyin yanlis oldugunu soylemektedir. Kisacasi bilgi kaynai ilahidir.
Kullandigi metod ise bence yanlistir. Birinci adam bir tez sunar, daha sonra socrates p,r gerceklerini adama kabul ettirir, daha sonra da p,r nin adamin teziyle ceilstigini soyleyip tezin yanlis oldgunu belirtir. Ancak hic bir diyalogda hic kimse p,r tezlerinin yanlisligi uzerinde durmamaktadir.
Cumhutiyet kitabindaki, 2-10uncu kitaplar arasinda bahsi gecen sokrates ise aslen platodur. Sokratsin kendine ait dusunceleri yoktur, halbuki 2-10uncu kitaplar arasinda devasa bir dusunce deneyi ile sokratik bir utopya kurulmus, askerler siir ve sanat ogrenirken, filozoflar kraldir. Fasist, feminist dusunceler ilk defa bu kitapta ortaya cikmis, kadinlara esit haklar verilmesi ve zararli medya unsurlarinin sansurlanmasi hayal edilmistir. Sanatcilar mantik insanlarina boyun egecek, krallar 5 kurus parasiz olacak, parasi olan ise filozofiyle ugrasamayacaktir. Kimisi bu deneyin asla boyle bir sistemin kurulamayacagini ispatlamak icin yazdigini soyler, kimisi ises bunun gercek bir ideal oldugunu savunur.
Dip not: eski zamanlarda gercek ask yasli ile gence erkek arasindaki ask olarak bilinir. Seks, birisinin otekinin penisini baldirlari arasina alarak surtmesi olarak gerceklestirilirdi. Kadinlarla yapilan seksin bir urunu oldugu icin karsiliksiz sevgi degildir gibi bir mantalite vardi. Cok buyuk ihtimalle Socrates ve plato arasinda da boyle bir iliski vardi...
Not iki, bazi tercumelerden dolayi ozur diliyorum, turkce karsiliklarini en yakin bulabildiklerim:
Savunma: Apology *
Tanrisal dogru: Piety
Cumhuriyet: Republic
Erdem: virtue
