1) bir isyan durumu söz konusudur. devlet isyan bastırmaya yönelik harekat yapmıştır.
2) öldürülen insan sayısı incelendiğinde, sadece resmi kayıtlar bile baz alınsa, bir aşırılığın olduğu göze çarpmaktadır. resmi rakamlar ölü sayısı olarak bölge halkından 13 bin kişiden bahsederken, başka yerlerde * - muhtemelen bir miktar abartılarak da olsa-yüzbinlerden bahsedilmektedir. ayrıca çok fazla sayıda sürgünler söz konusudur.
dolayısıyla;
1) tamamen eleştirenler o dönemde kendileri yönetici konumda olsa ve isyan söz konusu olsa neler yaparlardı, durup bir dakika düşünmeli, eleştirmeye sonra başlamalıdır.
2) tamamen övenler de işin en sonunda bir trajediye dönüştüğünü, isyancılar dışında da yerli halkın muzdarip olmuş olabileceğini; isyan da bastırılıyor olsa, 1-2 yılda bu kadar çok insanın öldürülmesinin normal olup olmadığını sorgulamalıdır. devlet tabii ki isyan bastırır, ama bu kadar çok insanın ölmesi, kadınların, çocukların ölmesi de şanlı tarih sayfası modunda anılmamalıdır. oranın bugünkü halkından rencide olanlar olabilir.
yakın tarihimiz acılarla ve zorluklarla doludur. demagojiyle okumak yerine empati, anlayış ve o dönem şartlarını dikkate almak gibi faktörleri hesaba katmak lazımdır. ayrıca da ölümleri gözümüzü kan bürüyerek, katliam yapmayı överek anmak doğru değildir. her fırsatta devlete her türlü lafı çakmaya çalışmak da doğru değildir. amaç geçmişten ders almak, gelecekte facialardan kaçınmaya çalışmak olmalıdır. herkes için.
