yüzyıldan fazla bir zamandır misyonerlik yapan kurumdur. bu faaliyetleri 1800 lü yıllardan itibaren sürmekte oup, ingiliz gizli belgelerinde şöyle yer almıştır:
--spoiler--
misyonerler bütün faaliyetlerini rum ve ermenilere yönelttiler. başlanğıçta ermeni kilisesi buna direndi. fakat 1850 de türk hükümeti, protestan-ermeni kilisesini tanıdı. fakat, amerikan misyonerlerinin en büyük başarısı (robert kolejleri) vasıtasıyla oldu.
istabul daki kolej, 1840 yılında, "cyrus hamlin" tarafından kuruldu sonradan "robert kolej" adını aldı. ilk talebelerin hepsi de ermeni gençlerinden müteşekkildi.
kapitülasyonlar dan istifade eden amerikan misyonerleri tamamen osmanlı devleti nin aleyhinde çalışıyorlardı. bunlar, ermeniler in gregoryan (lusavoriçagan) kilisesi ni, protestan yapmaya uğraşıyorlardı.
amerikan protestanlarına göre; müslüman kafirdir. bu yüzden, onların aleyhinde sistemli propaganda yapıp, "insan kasabı oldukları efsanesi"ni yayıyorlardı ve ermenileri ise suni olarak, evliyalık payesiyle taltif ediyorlardı.
misyonerler, hurafelerle efsunladıkları ermenileri, müslümanlara karşı hazırlayıp, dinamit yapmasını öğrettiler ve hemen her fırsatta ermenileri, islamlara karşı kullandılar ki, anadolu daki robert kolejler birinci derecede rol oynamaktaydı.
böylece anadolu da ermenileri, islamlara karşı kışkırtırken, diğer taraftan da istanbul daki robert kolej de okuyan bulgar talebeleri birer ihtilalci olarak yetiştirmekteydiler ki, efsunlanmış bu talebeler, bulgaristan daki milli hareketin sonradan bizzat başına geçmiş ve osmanlı ya baş kaldıran en azılı komitacılar olarak nam salmışlardır.
(the rebirt turkey-clair price, forein affairs, e.m. earle den, erol ulubelen)
(ULUBELEN, Erol, ingiliz Gizli Belgelerinde Türkiye, istanbul, 1967.)
--spoiler--
bu konuda cyrus hamlin ismi de çok enteresandır. kendisi amerika da yetişmiş ve osmanlı ya misyoner olarak gelip robert koleji açmak için faaliyete başlamış bir isim. aynı zamanda ismi, boğaziçi üniversitesi güney yerleşkesinde bir binaya verilmiştir (hamlin hall).
