çok basit olmayan ve farklı boyutlarla ele alınması gereken bir sorunsaldır.
öncelikle hitler her yeri illa da savaşarak işgal etmeye çalışmamıştır. savaştan önce direk göz korkutarak ve politik zorlamalarla işgal ettiği avusturya, çekoslovakya'nın bir bölümü vs. hatırlanmalı. savaşta kendisi ile aynı safa bir şekilde soktuğu ve sonra istediği gibi manipule ettiği, icabında sınırlarını değiştirdiği macaristan, romanya, bulgaristan gibi ülkeler de söz konusudur. bunun yanı sıra, ispanya gibi (özellikle ideolojik ve yönetim şekli bağlamında) kafaca uyuştuğu ülkelerle de geçmişten gelen iyi ilişkileri bağlamında, müttefik olarak beraberce savaşmasa da, birbirine sırtını dayama babında ilişkileri iyi olmuştur. bu bağlamda, geçmişte * almanya ile müttefik olarak savaşmış türkiye ile de çok zıtlaşmamasının akla yatan bir altyapısı olduğu düşünülebilir.
ayrıca; saldırmayı düşündüğü varsayımıyla baksak bile, o yılların savaş durumunu düşünürsek, türkiye geniş ve bazı kesimleri oldukça dağlık bir ülke olduğundan "blitzkrieg" çok çabuk sonuç veremeyebilirdi. bir yandan bu faktör varken, muhakkak türkiye'nin bir kısmı işgal edildiğinde verdiği azimli kurtuluş savaşı hakkında az buçuk bilgisi olmuş olması gereken hitler bunları dikkate almış olmalı.
başka bir faktör olarak, türkiye üzerinden geçmenin hitler'e sscb'ye karşı ne kadar artı getirebileceği, ne götürebileceği hesabı da çok cazip gelmemiş olabilir. hem türkiye'nin tarafsız ve almanya ile nispeten iyi ilişkiler içinde olması, müttefik kuvvetlerinin bölgedeki askeri harekat olanaklarını kısıtladığından dolaylı yoldan hitler'e yaramış olabilir, bu da bir faktör. nitekim müttefikler sscb'ye türkiye üzerinden yardım götürememişlerdir. ileriki aşamalarda iran'ı işgal ederek sscb ile aralarında bir koridor açmışlardır.
velhasıl, geçmiş tarihte ve özellikle de olmamış bir şey üzerine kesin yorumlar yapmak çok zor. ama bu faktörlerin dikkate alınması gerekir diye düşünüyorum. mutlaka daha başkaları da söz konusu olabilir.
