--spoiler--
sual: allah yerine tanrı demek caiz mi? allah kelimesinin yabancı dillerde karşılığı var mıdır?
cevap
allahü teâlânın isimleri tevkifidir. yani, islamiyette bildirilen isimleri söylemek caiz, bunlardan başkasını söylemek caiz değildir. mesela allahü teâlâya âlim denir. fakat; âlim manasına gelen fakih kelimesini allah için kullanmak caiz olmaz. çünkü, islamiyet, allahü teâlâya fakih dememiştir. ilah manasına tanrı kelimesini kullanmakta mahzur yoktur. mesela, (hindlilerin tanrıları inektir), (birdir allah, ondan başka tanrı yoktur), (bizim tanrımız allahtır) demek caizdir. fakat (bizim allahımız tanrıdır) demek caiz olmaz. bu inceliği iyi anlamak gerekir.
allahü teâlânın isimleri sonsuzdur. binbir ismi var diye meşhurdur. yani, isimlerden binbir tanesini insanlara bildirmiştir. dinimizde bunlardan 99u bildirilmiştir. bunlara esma-ül hüsnâ denir.
allah adı yerine, tanrı veya tanrı adı yerine allah demek caiz değildir. çünkü tanrı, ilah, mabud-put demektir. asuriler, türkleri, güneşe, yıldızlara tapınmaya alıştırdıkları için tanyeri ağarınca, güneşe tapınırlardı. bu sebepten, güneşin ismi, tanyeri ve nihayet tanrı oldu.
allah kelimesi özel isimdir. hiçbir dilde karşılığı olmaz. allah kelimesinde müzekkerlik, müenneslik yoktur. ilah kelimesinin ise her dilde karşılığı, bazı dillerde de müzekker [erkek] ve müennes [dişi] şekli vardır. mesela arapçada mabud-mabude, türkçede tanrı-tanrıça, ingilizce god-goddess, fransızca dieu-deesse, almanca gott-göttin gibi. bu kelimelerin hiçbirisi allah ismi yerine kullanılmaz. allah manasına yalnız allah kelimesini kullanmak gerekir. çünkü allahü teâlâ, (benim ismim allahtır. bana, allah diye ibadet edin) buyuruyor. kendisi ne bildirmişse onu kullanmak gerekir. ilah manasında her millet kendi dilindeki kelimeyi kullanır. fakat allah her dilde aynıdır. (s.ebediyye)
kuran-ı kerimde mealen buyuruluyor ki:
(allah ancak bir tek ilahtır.) [nisa 171]
(ben allahım, benden başka ilah yoktur.) [taha 14]
(mevlanız allahtır.) [âl-i imran 150]
ibadet dışında
sual: allahü teâlâ için bazı şiirlerde, tanrı, padişah, çalab, sultan, üstad gibi ifadeler kullanılıyor. uygun mu?
cevap
bunlar ibadette kullanılmaz; fakat ibadet dışında kullanılabilir. sırayla her birine birer örnek verelim:
1- ilah manasına tanrı kelimesini kullanmakta mahzur yoktur. mesela, (hindlilerin tanrıları inektir), (birdir allah, ondan başka tanrı yoktur), (bizim tanrımız allahtır) demek caizdir. tanrı misafiri demek de caizdir.
2- tasavvuf şairi kuddusi efendi diyor ki:
ey rahmeti bol padişah,
günahımla geldim sana,
ben eyledim hadsiz günah,
günahımla geldim sana.
3- yunus emre diyor ki:
hak çalabım, hak çalabım,
senden gayri yok çalabım,
günahları affedersin,
ey rahmeti çok çalabım.
4- süleyman çelebi diyor ki:
bütün dertlilerin dermanı sensin,
cümle âlemlerin sultanı sensin.
5-mektubat-ı rabbanideki bir beyit şöyledir:
ayna arkasındaki papağan gibiyim,
ezelî üstad ne derse, onu söylerim.
hancı yolcu
sual: (dünya han, insanlar yolcu ve allah hancı) demek; bir de, koyunları insana, ağılı dünyaya, çobanı da allaha benzetmek caiz midir?
cevap
dünyayı hana, insanları yolcuya benzetmek normaldir. koyunları insana, ağılı dünyaya benzetmek de normaldir; fakat çobanı ve hancıyı allahü teâlâya benzetmek hoş değildir. dinimizin bildirdiği isimleri söylemelidir. allahü teâlânın bin bir ismi varken, benzetmelerden uzak durmalı. birgivi vasiyetnamesi şerhinde, allahın isimlerinin tevkîfî olduğu, yani dinin bildirdiği isimleri söylemek gerektiği bildirildi.
--spoiler--
kaynak: dinimizislam.com
