hakkında çoğu zaman ezbere birtakım klişelerle konuşulan ve aslında abartıldığı kadar da önemli olmayan bir kişidir. üstelik karanlık bir kişidir. mustafa suphi hakkındaki ezber bozucu gerçekleri açıklamak burada bana düştüğü için, kendimi bir parça şanssız hissetmekle beraber, bunu yapmaktan kutsal bir zevk duyacağımı da belirtmek zorundayım:
Efendim, bu adam tarihimizde, 1908 ihtilalinden sonra ortaya çıkar. su katılmamış bir mason, ama kaskatı da bir ittihat terakki düşmanıdır. bu sıralar türkçü'dür suphi; ünlü türkçü yusuf akçura'nın en yakınlarındadır. ittihatçıları beynelmilelci olarak suçlayarak bir "türk islam masonluğu" kurmanın peşindedir. liderliğini ahmet ferid (tek)in yaptığı ilk türkçü parti olan milli meşrutiyet fırkası üyesidir. fırkanın yayın organı olan "ifham" gazetesinin yazarlarından ve yayın kurulu üyelerindendir.
1912'de "hak" mecmuasında fuad köprülü, cenab şehabeddin, celal nuri (halkevlerinin kurucusu) gibi ünlü türkçülerle beraber ve henüz turancılığı benimsememiş olan ittihatçılarla gırtlak gırtlağa kavgalıdır.
derken, ittihatçıların ünlü sadrazamı mahmud şevket paşa beyazıt'ta öldürülür. suikaste mustafa suphi'nin de adı karışır. fail olarak değil ama, suikast ekibinden, belki karar verici olarak. ittihatçılar bunu sinop'a sürgün ederler. geri gelir. bir daha yargılar, tekrar aynı yere sürerler. bu sefer oradan kaçar ve rusya'ya gider. sultan galiyevvle tanışır. onun "yeşil komünizm" fikrinden etkilenir; türk islam masonluğu davasından vazgeçerek, yeşil komünizme soyunur. galiyevle birlikte bir müddet lenin'in hizmetinde bulunur.
sonra yeşil komünizmi türkiye'ye de getirmek için çalışmalara koyulur. o zamanlar galiyev ve suphi, müslümanlara yönelik, çok maddeci olmayan ayrı bir bolşevikliğin sovyet rejimi altında uygulanabileceğine inanmışlardır. ancak lenin doğuya tam hakim olup "tek devlet tek komünizm" politikasını benimseyince, galiyev'in planları suya düşer. galiyev gittikçe sistem dışına itilir ve sonunda ortadan kaldırılacaktır.
suphi bu arada lenin'le mustafa kemal arasında arabulucu rolündedir. 1920 doğu halkları kurultayında enver paşa'yı itin götüne sokmadığı kalır ve kemalist delegelere destek verir. o sırada mustafa kemal, önce "yeşil ordu", sonra "tkp" adı altında türkiye'deki komünizm çalışmalarını bizzat başlatmıştır. yeşil ordu işi çerkeslerin yan çizmesi ve çerkes ethem'i efsaneleştirmesi yüzünden fiyaskoyla sonuçlanır. tkp davası ise suphi ortadan kaldırılıncaya kadar "mustafa kemal'in isteği ve onayıyla kurulmuş, ama illegal" bir parti olarak bildiriler yayınlar, faaliyetler yapar.
en sonunda suphi, karadeniz'de boğdurulur. boğduranın mustafa kemal olduğu bilinir. (enver paşa'nın o sırada bunu yaptıracak gücü yoktur; kendisi gözaltı hayatı yaşamaktadır.) ama bunu isteyen'in bizzat lenin olduğu pek bilinmez. lenin, son galiyevci olan suphi'den de kurtulmuş ve karşılığında enver ve cemal paşa'ların türkiye'ye girişini yasaklamış ve sonunda ikisini de öldürtmüştür. (cemal paşa'yı ermenilerin öldürdüğü sanılırsa da doğru değildir; çeka militanları öldürmüştür.)
şahsi kanaatim: mustafa kemal suphi'den çok fazla rahatsız değildi; ama lenin istediği için bu işi yaptı. lenin de buna karşılık cemal ile enver'i ortadan kaldırdı; ki onlar da mustafa kemal'in en önemli rakipleriydi.
ekleme: bunları söylediğim için bana kızacağınızı biliyorum ama, ileride, konu hakkında daha fazla şeyler öğrendikçe bana hak vereceğinizden de eminim...
