12 Eylül'de yapılacak olan halk oylamasının konusu, anayasa değişiklikleri değildir. Cumhuriyet ile demokrasi halk oylamasına sunulmaktadır.
Türkiye'de cumhuriyet denince temelde 3 şey anlaşılır.
1 - Laiklik. Yani, insan aklını özgürleştirmek.
2 - Etnik kökeni ne olursa olsun, Türk'üm demekten mutlu olmak.
3 - Tam bağımsızlık. Yani büyük devletlerin vesayetini kabul etmemek.
Cumhuriyeti kuranlar, bunu devrimle gerçekleştirmiştir. Ama nihai amaçları demokratik bir rejim kurmaktı. Endişeleri, seçimle işbaşına geleceklerin, cumhuriyeti tahrip etmesiydi. Çünkü devrimleri halk özümsememişti. Hem cumhuriyeti ilelebet payidar etmek, hem de demokrasinin ülkede yerleşmesini istiyorlardı. Bu bir açmazdı. Kendilerince buna bir çare geliştirdiler. Yönetim, demokratik seçimlerle işbaşına geleceklere bırakılacaktı. Buna mukabil cumhuriyetin korunmasını ve kollanması görevini, gençlik (üniversiteler), ordu ve yargı yapacaktı. Bu sebeple Silahlı Kuvvetler iç hizmet kanunu'na özel bir hüküm koydular. Bu sebeple savcılara "cumhuriyet savcısı" dediler. Bu sebeple belli kurumları, siyasi iktidarı "denetleyecek ve dengeleyecek" anayasal güçlerle teçhiz etmeye çalıştılar.
Ancak eşyanın tabiatı, bu kurgunun işlemesine izin vermedi. Bu yüzden askeri müdehaleler de oldu. Oylanan demokrasi 3 unsurdan oluşmaktadır.
1 - islam dinine göre düşünme ve yaşama.
2 - Etnik kökenlere göre ayrışma.
3 - Büyük devletlerin gözüne girme, onların vesayetini kabullenme.
Adnan Menderes'in 1950'de Meclis'te "Siz isterseniz hilafeti bile geri getirirsiniz" manifestosuyla başlayan cumhuriyet karşıtlığı, demokratik süreç içinde koyulaştı ve kemikleşti. Serbest seçimlerle iktidara gelmek isteyenler ve gelenler, her fırsatta cumhuriyeti tasfiye edip yerine demokrasiyi ikame ettiler. Çünkü bu tutum, onlara iktidar nimetlerini sundu. (Ege Cansen, Hürriyet , 14.08.2010)
