olsa bile gene de ''tarihsellik'' işin içine girer. bilindiği gib ii abdülhamit'in kardeşi olan v.murad'da masondur. o dönemde masonluğun merkezi doğu fransa idi, buna bağlı olarak da osmanlı da ''doğu birliği mason locası'' bulunmaktadır.[büyük doğu olarak da bilinir]ve bunların üyeleri arasında ik üç tane de din adamı bulunmaktadır ve üçte biri müslümandır. ama ''mason'' kavramı o dönemde[osmanlı içinde] daha farklıydı tabi ki. özellikle osmanlıdaki reformlar bu localar bir takım roller oynamışlardır. bürokrasi ve ordu ile de sıkı ilişkiler iersindedirler. ve reformların ilk başladığı yerler de kışlalar olmuşlardır. son olarak da osmanlıdaki localar batıdaki gibi ideolojik rol oynamamışlardır.
