Kavramin anlami ile ilgili iki onemli sey soylenebilir:
1) Fasizme ve milliyetcilige merakli yazarlar tarafindan "italyan milliyetcisi anlamina gelir" denilerek tanimlanan ve boylece 'dar anlamina' hapsedilmeye calisilan kavramdir. Oysa ki 'fasist' de, siyasal literaturdeki pek cok kavram gibi bir ozel ismin* genellestirilmesi ile ortaya cikmistir. Ornegin Spartakist kavrami spartakus'ten turetilmistir ama "spartakus'u sevenler" anlamina gelmez, keza Jakoben kavrami da bu sekildedir.
2) kavramin tanimi uzerine literatur oldukca genistir. Bu genis literaturu burada ozetleyecek halim yok, ama en yetkin tanimlardan birisini, Roger Griffin'in eserlerinde bulabilirsiniz. Buna gore fasizm 'ozel bir milliyetcilik turudur'. Fasist milliyetciligi digerler milliyetciliklerden de ayiran* nitelikler ise sunlardir:
a) fasist denen kisi ultra-milliyetcidir. biyolojik anlamda irkci olmasi gerekmez, ama dunyayi algilayisinda ana aktorler hep milletlerdir. Ornegin, tarihi okurken 'turkler geldi, yunanlilar gitti, ingilizler saldirdi' gibi bir dil kullanir.
b) bir fasistin 'tarihsel dusman' belledigi milletler vardir. Bu millete mensup insanlardan nefret etmesi icin baska bir sebebe gerek duymaz. Ornegin yeni karsilastigi ve hic tanimadigi bir yahudiden direk nefret edebilir.
c) bir fasist icin devlet, insanlara degil, ezeli ve ebedi olan ulusa hizmet eden ve 'ecdadimiza' karsi sorumluluklari olan bir aractir.
d) Bir fasist icin insanlar, devletlerine, ve devletleri araciligi ile milletlerine hizmet etmekle mukellef varliklardir.
e) Bir fasist her zaman icin 'yeniden dogus' mitine inanir, siyasetini bu mit uzerine kurar. milletin su an icin kotu ve yozlasmis bir durumda bulundugunu, bu durumdan da, milliyetci bir iktidar araciligi ile 'silkinmek' suretiyle cikabilecegini tahayyul eder.
f) bir fasist icin amac, her turlu araci mesru kilar. ve en yuce amac da millet oldugundan, milletin (ve tabii devletin) cikarlari siyasal siddeti, muhalifleri silah ve siddet yoluyla bastirmayi mesru kilar.
g) bir fasist icin toplum, tek bir amac etrafinda siki sikiya kenetlenmeli, yuce bir onder* cevresinde, ona itaat ederek duzenini korumali ve toplum icindeki esitsizlikleri de, insanlar arasindaki dogal kabiliyet farkliliklarinin normal, ve hatta gerekli bir sonucu olarak gormelidir.
h) bir fasist icin kendi milletinin 'oz, hakiki, gercek' degerleri, sanati ve kurallari vardir. bu deger ve kurallar zaman ve mekandan bagimsizdir, her durumda ve sarrta gecerlidir.
