savaş ortamında ve tümüyle bir milletin hayatta kalma mücadelesi esnasında, halkın çoğunluğunun temsil edildiği meclis otoritesine karşı olan ve aleyhte eylem yapanlar, demokratik olarak cezalandırılması o günün şartlarında mümkün olmadığı için kurulmuş mahkemelerdir. Örneğin, eli silah tutan herkes askere alınırken birtakım cemaat mensupları müridlerini savaşa göndermek (şehitlik inançları pek kuvvetli değilmiş anlaşılan) istemediği için, veya milli mücadele mensuplarını vatan haini ilan eden padişah yanlıları, emperyalist devletler için casusluk faaliyetlerinde bulundukları için, bu mahkemelerin gazabına uğramıştır. Cumhuriyet'in ilanından sonra da bir müddet gerekli tutulmuştur, çünkü "o kafa" nın değişmeyeceği bizzat atatürk tarafından söylenmiştir. Önemli olan kılık kıyafetin değişmesi, şapkanın takılması değil, şapkanın içinin değişmesidir. Cumhuriyet karşıtı olmak doğrudan millet fenfaatlerine ters düştüğü için, demokrasiyi kurmak uğruna antidemokratik sayılabilecek cezaların verilmesi tarihin her döneminde, özellikle fransız devrimi'nde görülmüştür.
