yaradan fikri olgunlaşmamış kişilerin söylecekleri dayanaksız cümledir. kendimizi duyulardan ayırınca, düşünen bir şey olduğumuzu açıkça biliyoruz. pek açık olarak anladığımız şeylerin hepsi doğrudur. eskiden hiç şüphe götürmez olduklarını sandığımız ve fakat sonra pek karanlık ve şüpheli olduklarını fark ettiğimiz birçok şeyler hakkında açık fikirlerimiz yoktu. pek açık olarak idrak ettiğimiz şeylerden bizi şüphe ettiren sebep, belki yaradanın bizi aldatmaktan hoşlanmasıdır. o halde eğer herhangi bir şey hakkında bir kesinlik elde etmek istiyorsak aldatıcı bir yaradanın var olup olmadığını incelemek lazımdır. doğruluk ve yanlışlık için fikirlerimizi bazı cinslere ayırmak lazımdır. düşüncelerimiz, ya fikirler, ya teessürler yahut da hükümlerdir. fikirler, oldukları gibi ele alınınca asla yanlış değildirler. teessürler de böyledir.
fikir olarak ele alınınca, nasıl oluyor sa fikirlerimizden bazıları diğerlerinen daha tam ve olgun oluyorlar? her fail illet hiç değilse eseri kadar olgunluk sahibidir. bundan bir fikrin tasavvurda olgunluğunu bizde ne gerçek ve ne de üstün olarak var olmıyan bir fikre malik isek bizden dışarıda bunun illeti olacak bir şey vardır. fikirlerimizin sayımıdır. yaradan fikri bize kendinden gelmez. yaradan vardır, sonsuzu yani yaradanı gerçek bir fikirle idrak ediyoruz. yaradan fikri yanlış fikir değildir. doğrudur. henüz sonsuzu anlamasak dahi, bu fikir yine doğru olmaktan geri kalmaz. hangi durum göz önüne alınırsa alınsın, yaradan fikri bize kendinden gelmez. her zaman var olduğumuzu farz etsek bile, hayatımızın devamının mahiyeti ispat ediyor ki bizi var kılan bir illet vardır. bu yaradandır. bu yüzden aldatıcı olmayacağı aşikardır.
