tanrinin yapacaklarimizi biliyor oldugu ama bunun bizim hur irademizi kisitlamak demek olmadigina dair yamactan yuvarlanan taslarla, hava durumu spikerleriyle yapilan tum benzetmelerin ilk bakista cok mantikli gelmesinin yaninda aslinda hic bir seyi aciklamiyor olmalarinin temel sebebi, bu benzetmelerde bahsedilen nesneleri gozleyen ve onunla ilgili tahmin yuruten oznenin, tanrinin bizim uzerimizde iddia ettigi gibi o nesnenin yaraticisi ve nihai yargilayicisi olmamasidir. kavramsal degil orneklerle konusalim, madem benzetme yapmadan anlatmak zor oluyor meramimizi; yamactan yuvarlanan bir tasin asagida masum bir kizin kafasina inecegini fani kul halimle ben öngorebiliyorsam, tanri da öngorebilir demek mantikli; peki o tasin yaraticisi ve yamactan asagi yuvarlanmasini saglayan ilk hareketi saglayan kudreti evrene veren bir varlik olsaydim ben, yine o tasi gozlemleyip asagidaki kizin kafasina dusecegini soyleseydim, bu durumda ne yazik ki o kizin kafasina inen tastan tasin kendisi ve doga kurallari degil bizzat ben sorumlu olurdum, cunku onlarin yaraticisi bendim ve ben sonsuz bilme yetenegimle onlari yaratirken de yamactan asagi nasil bir rota izleyeceklerini biliyordum. ayni sey lise din hocalarinin verdigi hava durumu spikeri ornegi icin de gecerli. evet hava durumu spikeri soyledigi icin yagmur yagmiyor, yagmur yagacagi icin spiker bunu soyluyor; fakat eger hava durumunu saglayan doga olaylarinin yaraticisi oldugunu iddia etseydi bu spiker, o zaman bu hava durumunu yaratan kosullarin da bas sorumlusu olurdu, dolayisiyla tam da "o soyledigi icin, hatta o oyle yarattigi ve buna dayanarak oyle soyledigi icin yagmur yagmis" olurdu.
bu mesele tanrinin omnipotent olusu kabulune dayanan tum dinlerde her zaman bir problem olarak kalacaktir. din adamlari ne kadar durumu basit orneklerle bunu yiyebilecek olanlara sunsalar da, bu benzetmeler azicik irdelendiginde bosluga duserler. "teşbihte hata olmaz" diyecek olan akli evvellere teşbihte hata olmaz deyisinin aslinda "tesbih yaparken hata yapmamaya dikkat edilmeli, benzetmeleri hatasiz yapmali" manasina geldigini hatirlatayim da onceden, geri sarmayalim.
