Sümerliler Bağdat'tan Basra Körfezine kadar sınırını belirlediğimiz Güney Mezopotamya ya yerleşmişlerdir. Onların bu coğrafyaya nereden geldikleri üzerinde bir çok görüşler ortaya atılmıştır. Bu görüşler içerinde en kayda değer olanı, onların Orta Asya dan Aral Gölü çevresinden Güney Mezopotamya ya gelmeleridir.
Bu görüşü savunan bilim adamları, Sümerlilerin dillerinin Türkçenin de içinde bulunduğu bitişken yani sondan eklemeli diller grubunda yani ural-altik olması sebebiyle Orta Asya'dan geleceklerini savunmuştur. kral listeleri ve arkeolojik kazılar sonucunda ortaya bu görüş çıkmıştır. Kazılan malzemeler dikkate alındığında MÖ 3500'de civarında Güney Mezopotamya ya geldikleri kabul edilmektedir. ancak MÖ 3300 olableceğini savunan görüşler de vardır.
Sümerlilerin Güney Mezopotamya ya hangi yolları takip ederek geldikleri henüz tespit edilmemiştir. Bazıları denizden bazı araştırmacılarda karadan gelmiş olabilecekleri tezini ortaya koymuştur. Günümüz bilgilerinin ışığında henüz onların nereden geldiklerini aydınlatabilmek pek mümkün değildir.
Sümerliler geldikleri coğrafyaya yani Güney Mezopotamya'ya kendi dillerinde KENGi yada KENGiR adını vermişlerdir. Arabistan'dan Mezopotamya ya ilk olarak gelen ve Sami bir kavim olan Akadlılar ise, ilk defa Sümer olarak adını kullanmışlardır. Sümer memleketi manasında MAT Sümer'i tabiri adını kullanmışlardır. Akadçada ve Akadçanın kuzey kolunu oluşturan Asurcada, Güney kolunu oluşturan babilcede ise Sümerliler manasında Sumeri, Sumeroiu veya Sumera tabirlerini kullanmışlardır. Bundan dolayı, Sümerler değil Sümerliler demek gerekmektedir.
Sümerliler Mezopotamya'nın kuzeyine de yerleştikten ve giderek nüfus patlaması olduğundan, şehir devletleri halinde teşkilatlanmaya başlamışlardır. Bunlardan en önemlileri: UR; URUK; LARSA; LAGAS; ERiDU; KiŞ; UMMA; NiPPUR'dur. Tarihi iyi bilinenlerden biri, URUK şehridir.
Sümer şehir devletlerinin bilinen en eski hükümdarı (ilk büyük kralı) MESiLiM'dir. Kiş şehri kralı olan Mesilim, şehir devletleri arasındaki anlaşmazlıkları ortadan kaldıran ve asayişi sağlayan kral olarak bilinmektedir. Sümer şehir devletleri arasında tarihi iyi bilinen şehirlerin biri de LAGAS'tır. Bu şehir 170 sene yöneltilmiştir ve 10 tane kralın şehrin başına geçtiği de bilinmektedir.
Sümer şehir devletlerinde rahiplerin etkisi gitgide artmıştı. Rahiplerin böyle güç kazanması sebebiyle halkta huzursuzluk meydana getirmiştir. Çünkü rahipler halka acımasız davranarak otoritelerini halk üzerinde arttırmaya çalışmıştır. Bunun üzerine başını URUKAGiNA'nın çektiği, rahiplere karşı halk ayaklanması meydana gelmiştir.
MÖ takriben 2800 yıllarında Arabistan'dan gelen kavim Mezopotamyacın kuzey ve güneyine inerek buraya yerleşen AKADLILAR epey uzun bir zaman Sümerliler'in diline, yazısına ve devlet anlayışına alıştıktan sonra, zaman içerinde nüfuslarını da arttırarak Sümerliler üzerine takriben 200 yıl süren bir hakimiyet dönemi kurMUŞTUR. MÖ 2350-2150 yılları, Akadlılar'ın Sümer ülkesine hakim oldukları yıllar olarak kabul edilmektedir. Bu dönemde Akadlı SaRGON (Hükümdar), torunu NARAMSiN zamanında Akad hakimiyeti Kuzey Mezopotamya ya kadar ulaşmıştır. Bu durum fazla sürmemiş, Akadlılar'ın içindeki karışıklıklar sebebiyle Akada hakimiyeti Sümerliler üzerinde son bulmuştur. Daha sonra takriben MÖ 2150 yıllarında Sümerliler hakimiyeti tekrar ele geçirmişlerdir. Sümer hakimiyeti MÖ 1950 yıllarına kadar devam etmiştir. Sümerliler yine faaliyetlerini sürdürmüşlerdir.
Sümerlilerin hakimiyetine takriben MÖ 1950 yıllarında ELANLILAR son vermiştir. Fakat onların kurmuş olduğu ve geliştirdikleri ve bununla bir çok devletin etkilenmesine imza attıran kültürleri, bu devletin yıkılmasından sonra da devam etmektedir.
