Loncalar, belirli bir kent ya da kasabadaki zanaatkar ve kentli üretim meslek gruplarının bağlı olduğu meslek teşkilatıdır. Bugünkü odalara benzetilebilir. Köken olarak, 7 ve 8. yüzyılda ortaya çıkan fütüvvet ve ahiliğe dayanır. Ahilik oluşumuna ait kurallar ve gelenekler loncalarda devam etmiştir.
Kendi içinde sıkı bir disiplinle teşkilatlanmış olan loncalar, bu özelliği ile devletin piyasa kontrolünü kolaylaştırmaktaydı. Aynı esnaf grubunun bağlı olduğu loncaların içinde rekabetin yasaklanmış olması, kaynakların ihtiyaçlar dahilinde kullanılması, kaynak israfı, karaborsa ve fahiş fiyat artışına engel olmaktaydı. Devlet yapısı ve bürokrasiyle dirsek teması olan loncalar, yerel idare tarafından denetime tabiydi. Esnaflar da bağlı oldukları loncanın denetimi altındaydı. Ustaların hammaddelerini nereden, nasıl ve ne evsafta alacakları loncalar tarafından düzenlenmekteydi. Lonca üyeleri arasındaki eşitliği bozmamak temel amaçtı. Ayrıca, tüketiciyi de korumak göz önünde tutulurdu. Üstelik, ustaların kullandığı bütün alet ve edevat da denetlenirdi.
Üretilen malların fiyatlarının nisbetini loncalar denetlerdi. Denetimden geçen mal damgalanır ve pazara sunulurdu. Bozuk mal çıkaran esnaf cezalandırılırdı. Düşük kaliteli mallar da fakirlere dağıtılırdı.
Çırakların mesleğe girmeleri, meslekte ilerlemeleri ve yükselmeleri, loncaların koyduğu kurallara ve geleneklere bağlıydı. Lonca mensupları arasında rekabet yasaktı.
Lonca teşkilatı, Osmanlı Devletinin en ücra köşelerine kadar yayılmıştı; Osmanlı'nın sosyal yapısında büyük güç, düzen, asayiş ve mesleki etik unsuru olmuştu. 17. yüzyılda istanbulda 1109 Loncaya bulunmaktaydı.
Osmanlı Devletinin son zamanlarında, sanâyileşme hareketlerinin ve fabrikalaşmanın başlaması sonucunda elsanatları giderek önemini kaybetti. Loncalar, 1913 tarihinde lavedilmiştir.
