motivasyonu ve yapılan işin istenirliliğini düşüren önemli bir faktördür. insanların çalışıp çabalamasının sebebi bir işi başarmak ve gerekli takdiri görmektir. belki algılanan takdir kişiye göre değişir bazısı aldığı maaşın artmasını ister, bazısı terfi edilmek ister, bazıları da sadece "aferin çok iyi iş çıkardın çok faydalı oldu bu bize" şeklinde pohpohlanmak ister. fakat genel istek aynıdır. belli bir efor sarfedilerek başarılan bir şeyin sonucunda ödül verilmesidir.
elde edilen başarıya ödül yerine ceza verilmesi ise; çalışma isteğini ve azmini köreltir. dolayısıyla aslında önemli başarılar elde edebilecek bir birey ceza aldıktan sonra çalışma isteğinin körelmesi sonucu bundan sonra verilecek görevlerde "nasıl olsa bir şeyler yaptığım zaman cezalandırılıyorum o zaman çalışmam, uğraşmam ne ödül ne ceza alırım" mantığı ile hareket eder.
peki nasıl sonuçlar doğrur başarıyı cezalandırmak? öncelikle yapılan işin verimliliği düşer, kişideki çalışma iştahı azalır ve yaptığı işten nefret eder. bireydeki bu tatminsizlik toplumu da olumsuz etkiler. yaygın bir kanaat ise cezalandırma durumu; hiç kimse önemli başarılar elde edip göze batmak istemez zaten gerekli ilgiyi ve desteği görmemiştir. toplumsal yaratıcılık düşer. yeni fikirlere kapalı, yerinde saymaya mahkum olur.
