irtiaci ayaklanmanın baş gösterdiği tarihteki en büyük isyandır. selanik'ten gönderilen hareket ordusu tarafından isyan bastırılmış sorumlular idam edilmiştir. bu isyanın detaylarına bakacak olursak; isyanın aslında kimler tarafından çıkarıldığı net bir şekilde ortaya konamamıştır. dönemin kolağası (yüzbaşı) kurmay başkanı mustafa kemal, isyanın arkasındaki kişileri öğrenmek için harekete geçsede görevinden alınmış yeni bir göreve ataması yapılmıştır.
osmanlı devleti döneminde ordu iki kısımdan oluşmaktaydı. bunlar eğitimsiz, disiplinden ve saygıdan bihaber ordu ve de almanların önderliğinde -abdülhamid'in modern ordu projesi- rumeli'de faaliyet gösteren modern harp akademileri ve 1. ordu karargahları. harp akademisi mezunu disiplinli ve uzman subaylar disiplinsiz ordudaki düzensiz askerleri hizaya sokmak istemeleri bu isyanı tetiklemiştir. elbetteki isyanın arkasında dış güçler tarafından sağlanan bir destekte bulunmaktaydı. ayaklanma irticai kesimle birleşerek 3 binden fazla asinin başkaldırışına sahne olmuştur.
istanbul kışlalarındaki kimi askerler müdahaleye karşı ortadan kaldırılırken kimi askerlerde bu isyana katılarak önlerine çıkan akademi mezunu askerleri öldürmeye azınlıkların dükkanlarını yağmalamaya koyulmuşlar, isyancılar sultanahmet meydanında şeriat naraları atmaya başlamıştır. 600 yüzyıl boyunca osmanlı devleti'nde oynatılan hacıvat karagöz oyunu şeriata ters diyerek isyancılar tarafından şiddetle müdahale edilmiş, bu oyunu oynatan insanlar linç edilerek öldürülmüştür. dönemin padişahı 2. abdülhamid yenilikçi bir görüşe sahip olduğundan kız okullarının açılması projesini ortaya koysada bu asiler tarafından gerekçe gösterilerek isyan giderek yayılmıştır.
selanik'te bulunan hareket ordusu kurmay başkanı kolağası mustafa kemal, isyanın anadolu'ya sıçramadan şiddetle ve hızlıca bastırılmasını öngörmüş aksi takdirde isyanın diğer illere sıçradığında içinden çıkılamaz bir kaosa dönüşeceğini bunun da meşrutiyetin sonunu getireceğini dile getirmiştir. ayaklanmanın bastırılmasına ilişkin tüm detaylarla bizzat ilgilenmiş isyana hangi noktalarda müdahale edileceğini kararlaştırmıştır. isyanın sonucu olarak abdülhamid tahttan indirilmiş ve yerine 5. mehmet reşat getirilmiştir.
