öncelikle hakkında çok tartışma yaşanan bir film oldu, çok muhabbetler döndü üzerinde, çoğu kişi filmi izlemeden gaza geldi çoğumuz ne var yahu fıstık gibi film sözcükleri yine filmi izlemeden söyledi falan filan.
incelemeye geçmeden önce en temel tavsiyem sağdan soldan okuduklarınız ile filmi değerlendirmeyin. ben izlemediğim zamanlarda da atıp tutuyordum falan gaza gelip ama yaptığım yer yer saçmalamakmış bunu izleyince anlamıştım.
neyse önce genel değerlendirmemi yazdıktan sonra ayrıntılı bir şekilde bazı noktalara değinmek istiyorum. film, başından sonuna bazı kesimlerin lanse ettiği gibi atatürk düşmanı bir film değil. atatürk'ün benim gönlümde yeri erişilemeyecek noktada ve eleştirilmesinden - haklı eleştri bile olabilse- haz etmeyen bir bünyeyim ki ben söyleyebiliyorum çok rahat. film olarak bakıldığında da bana aman aman bir film/belgesel gelmedi açıkçası. bilmediğim ne vardı da öğrendim sorusuna vereceğim yanıt bazı yerlerinde can dündar'ın saçmalamaları sadece. geri kalan her şey zaten çoğu kişinin bildiği kitaplarda okumuş olacağı araştırmış olacağı detayları bazı görselliklerle yedirip sunmaktı. sadece genel bie belgesel olarak ele aldığımda 5/10 verebilirim en fazla. daha iyi belgesel olur mu olmaz mı bilemem tabii ama bence olur, olabilir. kısaca genel olarak açın izleyin, yok ben o filmi izlemem gibi triplere girmenin bir manası yok. eleştireceksekte bunu mantıklı şekilde yapmak en akıllıca olanı olacaktır.
ayrıntıya inmek gerekirse eğer, doğrudur filmde eleştri olmayan ve net bilgi verilen çok kısım var. filmin adından itibaren başlayan atatürk'ün insan yanı propagandasına bakacak olursak filme bakınca nedense bu yönün belli başlı başlıklar altında öyle aman aman da işlendiğini söyleyemeyeceğim. genel bilgi genel tarih akışı içinde sunulan bilgiler eşliğinde filmin en az %65'i geçmekte zaten. bu nedenle bu kadar abartılması bana garip geldi. açıkçası bunun nedeni olarakta insancıl yönlerde değinilen ve tepki toplayacak şeylerin bastırılması amaçlanmış sanırım.
gelgelelim benim takıldığım bazı ayrıntılı kısımlara. bundan sonrasını spoiler kısmında vereceğim ki izlemeyenlerin tadını kaçırmayalım pek.
1) atatürk'ün henüz mücadeleyi başlatmadan önce filmde vahdettin tarafından ülkeyi kurtarabilirsin falan dediği gibi bir cümle geçiyor. genellikle bu cümlenin sıkmaca olduğu öne sürüldüyse de benim izlediğim 32.gün programında turgut özakman'da bu cümlenin bir şekilde olduğunu ama tam olarak böyle olmadığını belirtti. yani vahdettin böyle bir cümleyi dile getirirken ardında belirttikleri ve atatürk'ün bu durumla ilgili devam niteliğini taşıyan yazıları es geçildiği için sanki ülkeyi kurtarmak için görevlendirdiği sanılabilir. oysa ki durumun bununla bir ilgilisi yoktur.
2) meclis açılışında dualarla açılması, cuma günü açılması olaylarını can dündar oldukça abartmış gibi geldi bana. birincisi atatürk zaten dinsiz biri değildir ki dua ile açtırması bu kadar abesle iştigal olsun ikincisi daha sonra bunun nedenlerini zaten açıklamıştır. ama o filmde bir cümle var ki "o gün dayanmak zorunda kaldığı güçlerle yarın hesaplaşacaktı." diyor. bre adam, sen bu cümleyi söyledikten sonra çıkıp elbette insanlar bunu din ile hesaplaşacaktı o zaman dine sırtını verdi sonra öcünü aldı gibi anlayacaktır, ama sonra katıldığı programda bunu şeyhülislam, yobazlar olduğunu söyledi. o zaman filmde sansanyon yaratır tarzında kurnazca cümleler kullanma bir zahmet, ne düşünüyorsan onu filmde söyle de kimse tartışmasın daha sonra.
3) bir cümle daha varki bana göre tam bir komedi. çocukken yediği dayağın öcü olarak medreseleri kapattığı. yani ne denir ki buna? yorum bile yapma gereği duymuyorum. sonra devam ediyor, asırlık tekke ve zaviyeleri bir günde kapadı diye. taksite bölseymiş keşke.
4) dini toplumsal hayatta etkisizleştirdi diyor. etkisizleştirdi kelimesi mi uygun yoksa dinin işgüzarlar tarafından toplumu sömürmesini, herkesin özgür bir şekilde, kendi benliğinde ve hür vicdanında rahat rahat dinini yaşamasını mı geçerli kıldı? hele sonraki bombası daha da şahane. islamiyetin milli hisleri yokettiğininden bahsettiğini söyleyip sonra o bahsettiği yazıyı ortaya koyuyor. yazının en bu konuyla alakalı kısmı şu şekilde : "allah korkusu insanların kafalarında ve hareketlerinde hesapsız yasaklar yaratmıştır. cemaatlerin başına geçebilen adamlar cemaatleri allah namına idare ederler, bireyin hakkı söz konusu değildir." atatürk'ün bahsettiği budur. bunda neresini tutup çekip o şekle sokmuştur anlamak çok güç.
5) demokrasiyi getirememiş, arkasını görmemiş muhabbetleri de gerçekten ilgi çekici. adam bütün dünya basınları tarafından inanılmaz kısa sürede inanılmazköklü değişikliklere imza attığıyla yeri göğü inelttiyse de her istediğini tam olarak yapamamış olduğu elbette kesin bir şey. bunu atatürk'ün kendi de biliyor, bizler de biliyoruz. her istediğini yapabilmiş olsaydı eğer zaten her şeyin farklı olacağını herkes biliyor. her neyse.
6) atatürk'ün insani yönü insani yönü diye dolaşan filmde insani yön olarak bir tek arada hüzünlenip ağladığı, yalnız olduğu (bunu 3565 kez söyledi sanırım), sigara ve alkol kullandığı dışında ben insani bir yön göremedim. atatürk'ün insani yönleri bu kadarsa oldukça ilginçmiş. içki de içiyordur sigara da içiyordur bunları bahsetmesin ulen diyecek halim yok bahsetsin mutlaka tabii ki bahsedilecek ama bu kadar sınırlı kalıyorsa işte o zaman nasıl yani diyor insan.
7) hele ki diktatör olduğu yönünde apaçık tartışmasız söylemler var ki böyle üstü kapalı oha dedirtiyor adama. heykelleri muhalefeti susturması devrimin evlatlarını yemesi falan.
