tanım: değişkenliğin karşı konulamazlığı ve dogmatik bilgilerin durağanlığı arasındaki uyumsuzlukların bütünü...
insanlar her ne kadar belli başlı dogmaların hayatlarına yön vermesine müsaade etseler de, içinde bulunulan konum, şart ve imkanlar dahilinde değişen gereklilikler, dogma ile çelişecektir. bu durum, anlamlandırılamayan bir kafa karışıklığı doğurur. "acaba tanrı bu ayeti gönderirken yanlışlık mı yaptı?" diye sorgulamaktan da korkulacak ve elde olmadan dogmaya kafa tutarca şekillenen düşünceler suçluluk duygusu yaratacaktır.
bir müddet sonra bu durum kanıksanacak, iç çelişkiler umursanmamaya bile başlanacak ve inanışla çelişen eylem ve düşüncelerin ardı arkası kesilmez bir hal alacaktır. işte köktendinci toplumların hali budur.
insanlar her şeyden önce doğanın simbiyotik yönünü anlamalı ve değişmeyen şeylerin sürekli çelişkiler içinde boğulacağının idrakine varmalıdır. çünkü değişim ve gelişime açık olmayan şeyler, kendi kendilerini yok ederler
