"islam doğulular'a, özellikle araplar'a uyarlanmış bir din. bir taraftan, ticaret ve sanayi ile uğraşan şehirlilere, diğer taraftan da göçebe bedevilere uyarlanmış. lakin tam da burada, dönemsel olarak tekrarlanan çatışmanın nüvesi yatar. şehirliler "hukuk" gözetimi altında zenginleşir, lüks ve rahat içinde yaşamaya başlar. bedeviler ise yoksuldurlar ve bu sebeple katı ahlaklıdırlar ve şehirlilerin zenginliklerini ve sefalarını kıskançlık ve hırsla izlerler. daha sonra, dinden dönenleri şiddetle cezalandırmak ve ritüellerin ve gerçek inancın takip edilmesini sağlamak için, ayrıca bedel olarak sapkınların hazinelerine el koymak için, bir peygamber, bir mehdi etrafında birleşirler. bir asır geçer ve kendilerini sapkınların bir zamanlar bulunduğu pozisyonda bulurlar: inancın tekrar temizlenmesi gerekir, yeni bir mehdi ortaya çıkar ve oyun sil baştan tekrar oynanır. afrikalı almoravid hanedanlığının fetih harekatlarında, ispanya'daki almohadlarda ve hartum'un son mehdisinde hep bu oldu... bütün bu hareketler din donuna bürünmüşler ama kökenlerinde ekonomik nedenler var. yine de, bu hareketler muzaffer olsalar bile, eski ekonomik koşulların dokunulmadan devamına izin veriyorlar. bu sebeple eski düzen değişmeden kalıyor ve çarpışma dönemsel olarak tekrar ediyor. aksine hıristiyan batı'nın halk ayaklanmalarında din donuna bürünme, köhneleşen iktisadi düzene yapılan saldırının bayrağı ve maskesi oluyor. sonuçta bu düzen yıkılıyor, yeni bir düzen kuruluyor ve dünya ilerliyor."
engels dipnotta bu kadar yapabilmiş: doğu kendi kuyruğu etrafında dön baba dönüyor, batı ilerliyor. nağme eski. hidrolik. atüt. üçüncü dünya marksistlerinin bunun üstüne bina çıkması, çok zaman almış. (bkz: köylüleri neden öldürmeliyiz?)
