soner yalçın'ın beşiktaş tarihi ve çarşı'nın duruşulya , tavrıyla ile ilgili yapmış olduğı enfes yazısıdır .
Türkiye 'de "ne sağcıyız ne solcuyuz futbolcuyuz futbolcu" klişesini yıkan, toplumsal konulara duyarlı bir taraftar grubu var; Beşiktaşlı Çarşı Grubu. Tribüne ünlü devrimci CHE posteri de asıyorlar; 1 Mayıs'ta Taksim'e de yürüyorlar. Nükleer santrallere de, ırkçılığa da karşılar. Son Galatasaray maçında açtıkları " Türkan Saylan Onurumuzdur " pankartı ise polis engeline takıldı. Peki Çarşı niye devrimci? Bu tavırları hangi siyasal hareketten miras kaldı?
Yıl: 1902.
Yer: istanbul -Beşiktaş Serencebey Mahallesinde bir konak.
Konağın bahçesinde devrin ileri gelenlerinin genç çocukları spor yapıyorlardı.
Kimi jimnastik hareketleri yapıyor, kimi güreşiyor kimi de halter kaldırıyordu.
Devir Sultan II.Abdulhamid devri; bırakın idman yapmayı- sporu; iki kişiden fazla insanın yan yana gelmesine kuşkuyla bakılan bir dönemdi.
Her yanda hafiyeler dolaşıyordu. Saraya jurnal mektupları yağıyordu.
Böylesine bir ortamda, Yıldız Sarayı'nın hemen yanındaki Serencebey'deki bir konakta gençlerin bir araya gelmesi kuşkusuz hemen ihbar edilmişti.
Sporcu gençler; Nazım Nazif (Ander), Ahmed Fetgeri (Aşeni), Mehmed Ali Fetgeri (Aşeni), Hüseyin (Bereket) Cemil, (Tayyareci) Fehmi, Mehmed Şamil, Haydar, Şevket gibi gençler gözaltına alınıp, Yedi-Sekiz Hasan Paşa komutasında ünlenmiş Beşiktaş Karakolu'na götürüldüler.
Gençler karakolda bir köşede korkudan titriyorlardı.
içlerinde bahriyeli Ahmed Fetgeri gibi askeri öğrenciler de vardı.
Karakol görevlileri ise şaşkındı. ihbar edilen gençlerin hemen hepsi eski saraya yakın ailelerin çocuklarıydı.
Örneğin basılan konağın sahibi Medine Muhafız Komutanı Ferik Osman Paşa'ydı. Oğlu Mehmed Şamil ve yeğeni Hüseyin (Bereket) gözaltına alınanlar arasındaydı.
Keza Fetgeriler, Gürcistan tahtına kadar yükselmiş daha sonra istanbul'a göç etmiş, Saray'a yakın durmuş bir ailenin çocuklarıydı.
Neyse ki iş sonunda anlaşıldı. Gençler sadece beden hareketleri yapıyorlardı; o dönem kötü gözle bakılan futbol bile oynamıyorlardı! Seryaver Mehmed Paşa'nın çabalarıyla gençler sürgüne gitmekten kurtuldular. Padişah affetmişti. Üstelik;
Saray gençlerin beden hareketleri yapmasına izin vermişti. Korktukları olmamıştı.
Hatta o günden sonra, Sultan Abdulmecid'in oğlu Abdulhalim Efendi ve Sultan Mehmed Reşad'ın oğlu Ömer Hilmi Efendi de gençleri destekledi; sık sık onları ziyaret etti.
Saray'ın desteğini alan gençler 1903 martında Bereket Jimnastik Kulübü'nü kurdular.
ilk başkan da konağın sahibi Ferik Osman Paşa'nın oğlu Osman Şamil oldu.
O yıllar; Recaizade Mahmud Ekrem'in ölümsüz eseri " Araba Sevdası " romanında yazdığı gibi Batı özentili davranışların moda olduğu dönemdi. Bu dönemin gösteriş sembolü ise atlı arabalardı.
Bereket Jimnastik Kulübü'ne gençler arabayla gidip geldikleri için halk bunlara " arabalılar takımı" adını verdi.
Bereket Jimnastik Kulübü'nün kuruluş öyküsü böyleydi.
Takımın kaderini 31 Mart 1909 gerici ayaklanması değişecekti.
1908 Temmuz Devrimi'ne (II. Meşrutiyet) karşı çıkan yobazlar istanbul'da ayaklandı.
isyanı bastırmak için (aralarında Mustafa Kemal'in de bulunduğu) Hareket Ordusu Selanik'ten yola çıktı.
Osmanlı aydınlanmasının simgesi Hareket Ordusu'na Edirne'de de subaylar katıldı.
Bunlardan ikisi, Fuat (Balkan) ve Mazhar (Kazancı) adlı subaylardı.
ikisi de sporcuydu.
Fuat (Balkan) eskrim yapıyordu; Mazhar (Kazancı) ise güreş ve halter ile ilgileniyordu.
istanbul'daki gerici ayaklanma bastırıldıktan sonra bu ilerici subaylar, Bereket Jimnastik Kulübü'ndeki gençlerle tanıştılar. Onlara birlikte spor yapma fikrini götürdüler.
Saray'ın " arabalılar takımı" teklifi kabul etti.
Ancak;
Devrimci subayların teklifiyle Bereket Jimnastik Kulübü'nün adı Beşiktaş Jimnastik Kulübü olarak değiştirildi.
Fuat (Balkan)'ın Beşiktaş Ihlamur'daki evinin altındaki yer yeni kulüp binası oldu.
Zamanla sporcu sayısı arttı; Ihlamur'dan Akaretler'deki 49 numaraya gelindi. Bir müddet sonra da 84 numaraya taşınıldı. Gençler bu binaların arkalarındaki bahçelerde jimnastik, eskrim, güreş, halter, boks yaptılar. (Bu bahçelerin bazıları günümüzde istanbul'un en gözde lokantalarına ev sahipliği yapıyor.)
Fuat (Balkan)'ın kulübe getirdiği ilerici subaylar arasında Dolmabahçe güvenliğinden sorumlu, eskrimci Yüzbaşı Şeref de vardı. BJK'nın eskrim takımının kaptanıydı.
Kardelenlerin manevi annesi Türkan Saylan için " onurumuzdur pankartını açan Çarşı grubu kuşkusuz Yüzbaşı Şeref'i iyi tanıyordu.
Çarşı duyarlı duruşunu/tavrını Yüzbaşı Şeref'ten/ Şerefler'den miras almıştı. Nasıl mı?
Savaş kaybedilmiş ve istanbul işgal edilmişti.
Yüzbaşı Şeref Mondros Ateşkes Antlaşması gereği Dolmabahçe önünde 120 askeriyle birlikte silahlarını teslim etti.
Silahını teslim etmek Yüzbaşı Şeref'e çok ağır geldi. Ne yapacağını bilememenin çaresizliğiyle birkaç gün istanbul sokaklarında dolaşıp durdu.
Bir gün&;
Beşiktaş'ta balıkçı kahvesinde otururken yanına bir balıkçı geldi, okuma yazması olup olmadığını sordu. Teknesinin adını yazdırmak istiyordu.
Yüzbaşı Şeref, balıkçının elindeki boyayı aldı ve sordu: Teknenin adını ne?
Balıkçı gülen gözleriyle, " Kardelen " dedi!
Yüzbaşı Şeref, Harp Okulu'nda öğrendiği hat ile yazdığı " Kardelen " ismi, balıkçının çok hoşuna gitti. " Ağam sana bir borcum var " dedi.
Yüzbaşı Şeref işini bitirince divan kurulu üyesi olduğu Beşiktaş Jimnastik Kulübü'ne gitti.
Morali düzelmemişti; işe yaramaz olduğuna karar verip intihar etmeye karar verdi; kulübün tavan arasına sakladığı baba yadigarı tabancasına sahibi olduğu tek mermiyi sürdü.
Tabancayı şakağına dayadı. Tam sıkacakken Bahriye Subayı Ahmed Fetgeri (Aşeni) odaya daldı.
Hemen silahı Yüzbaşı Şeref'in elinden kaptı. Arkadaşının koltuğunun altına girip alt kata indirdi; çay ikram etti.
Arkadaşının bu çaresizliğini yok edecek bilgiyi verdi; Mustafa Kemal ve arkadaşları Samsun'a gitmişlerdi. Umut Anadolu'dan doğuyordu.
Yüzbaşı Şeref bu sözlerle kendine geldi. Ahmed Fetgeri Beye sarıldı; son mermisini düşmana karşı kullanacağına dair söz verdi. Anadolu'ya gidecekti.
Aklına Kardelen adlı tekne geldi. Balıkçı ineboluluydu, Rum meyhanelerine balık getirmişti ve ertesi sabah memleketine dönecekti.
Yüzbaşı Şeref hemen hazırlanmaya başladı. Tabancasını beline sokup tam kulüpten çıkacakken Ahmed Fetgeri elinde küçük bir torbayla karşısına çıktı. " Bunu da al " dedi. " Ama söz ver Anadolu'ya gidinceye kadar içine bakmayacaksın..."
Yüzbaşı Şeref, küçük Kardelen Teknesi;ne binip yüzlerce subay gibi gizlice Anadolu'ya gitti; Kurtuluş Savaşı'na katıldı. Gazi oldu.
Torbada ne mi vardı?
istanbul'da azınlıkların futbol takımları Pazar Ligi maçları oynarlardı. Beşiktaş futbol takımı bu lige kabul edilmek için ısrarla başvurmuş ama hep reddedilmişti. Sonunda Beşiktaş;Türk idman Birliği; adı altında Türk takımlarının mücadele ettiği bir lig kurdu. 1919'da bu ligin ilk şampiyonu oldu. Ödülü ise " Ertolhd " marka bir futbol topuydu.
Yüzbaşı Şeref'in torbasında işte bu futbol topu vardı!..
Ahmed Fetgeri Beşiktaş'ın ilk kupa ödülünü Anadolu'ya göndermişti.
Bitmedi; olayın diğer kahramanı Ahmet Fetgeri iki dönem BJK başkanlığı yaptı. Ve; 19 Mayıs';ın " Gençlik ve Spor Bayramı " olarak kutlanılmasını ilk öneren isim oldu.
Tüm bunlar rastlantı mı?
Beşiktaş taraftarı bu devrimci tarihinden koparılıp toplumsal sorunlara sırtını dönen bir seyirci haline getirilebilir mi?
işte Çarşı bu mirasa sahip çıkmaktadır...
Bugünlerde sıkça söylenir-yazılır oldu; " 19 Mayıs Bayramı'na ne gerek varmış; çocuklar çile çekiyormuş; zaten Atatürk'ün yaşamının son yılında biraz da zorlamayla bayram ilan edilmiş ." vs. vs.
Bunları iddia edenler kendi yaşadıkları toprağın ne kültürünü ne de tarihini biliyor.
Bir anımı anlatmalıyım:
Yıllar önce CNNTÜRK haber toplantısında, lise öğrencilerinin 19 Mayıs' ta çile çektikleri ve bu nedenle bu ulusal bayrama gerek olup olmadığı tartışıldı.
Bayrama karşı çıkanlar istanbul'un iyi okullarında okuyan öğrencilerdi. Ve ne yazık ki CNNTÜRK editörleri arasında aynı görüşü paylaşan meslektaşlarımız vardı.
Hiç unutmam dedim ki, " 19 Mayıs' ın bırakın ülkemiz tarihini, sömürgelikten kurtulmaya çalışan milletler için ne kadar önemli olduğu konusuna yabancılaşmış olabilirsiniz. Ancak: Erzurum'da, Trabzon'da, Yozgat'ta, Van'da ve nice bölgelerde bir genç kızın yaşamı boyunca ilk kez renkli-canlı giysiler giyip, arkadaşının elini tutarak, dans ederek şölen havasında kutlama yaptığını biliyor musunuz? "
Hayır hiç böyle düşünmemişlerdi. Onların kafasındaki Türkiye Nişantaşı-Bebek vs idi.
Yoksa böylesine anlamlı bir ulusal bayrama insan neden karşı çıkar? Yobazları, Cumhuriyet devrimlerinin karşıtlarını anlayabiliyorsunuz. Ya bunları?
Zaten bunlar değil midir; mahalle baskısının olmadığını söyleyenler!
Neyse asıl yazmak istediğim bunlar değil.
19 Mayıs'ın bayram ilan edilmesiyle ilgili yalan yanlış bilgiler verenlerdir; bunlara sorgusuz sualsiz inananlardır.
Ve görünen o ki, bu çevrelerin hiçbiri tarihimizi bilmiyor.
En azından 19 Mayıs Bayramı törenlerinde gençlerin neden beden eğitimiyle ilgili gösteriler yaptıklarını bile düşünmüyorlar!
Tarih 12 mayıs 1916
Kadıköy ittihatspor (bugünkü Fenerbahçe) sahasında Darülmualimin (Erkek Öğretmen Okulu) öğrencileri,öğretmenleri Selim Sırrı (Tarcan) nezaretinde Osmanlı tarihinde ilk kez toplu halde beden terbiyesi gösteri yaptı.
" Jimnastik Şenlikleri " adı verilen bu tören öğrencilerin yürüyüşüyle başladı. En önde bayrağı taşıyan öğrenci Ruşen Eşref (Ünaydın) idi.
Gösterilere katılan öğrenciler arasında, Münir Hayri Egeli, Hıfzırrahman Raşid Öymen, Nizameddin Kırşan, Aziz Berker, ismail Hakkı Tonguç, Hayri Ardıç, Hamid Koşay gibi ileriki yılların ünlü isimleri vardı.
Bu tarihten sonra Selim Sırrı Bey'in yurda tanıttığı " isveç Jimnastiği " hızla diğer okullara da yayıldı. Ve her yıl bu gösteriler mayıs ayının üçüncü cuma günü, " Jimnastik Şenlikleri " , " Mektepliler Bayramı " , " idman Bayramı " , " Jimnastik Bayramı " adı altında düzenlendi.
Gösteriler Cumhuriyet'in ilanından sonra da sürdü.
Günü değişmekle birlikte hep mayıs ayı içinde yapıldı.
1936 yılında " idman Bayramı " şenlikleri ilk kez 19 Mayıs gününe denk geldi.
20 Haziran 1938 tarihli " ulusal bayram ve genel tatiller hakkında 2739 sayılı kanuna ek kanunla, Gazi Mustafa Kemal'in Samsun'a çıktığı 19 Mayıs (1919) günü Gençlik ve Spor Bayramı olarak ilan edildi.
Yani; 19 Mayıs Bayramı değişik isimlerle 22 yıldır yapılıyordu.
Yazdım: 19 Mayıs şenliklerinin gençliğe mal edilmesi için, spor kongresinde " Gençlik ve Spor Bayramı " teklifini ilk kez Beşiktaşlı Ahmet Fetgeri Aşeni verdi.
Çarşı, 19 Mayıs Bayramı'nı da her yıl büyük bir coşkuyla kutlamalıdır.
Çünkü onun bayramıdır...
