--spoiler--
benim filmden çıkardığım sonuç 'insanın nefsani ihtiyaçları ile dinin insan nefsini allah ın emirleri doğrultusunda eğitmesi amacıyla getirdiği kurallar' arasındaki ilişkidir. muharrem karakteri de benliğinin dayatmaları ile din kuralları arasında sıkışıp kalmış ve bu iki zıtlığın arasında sonunda delirmiş bir karakterdir. dikkat çeken bir konu da muharrem in evlenmeyi reddetmesidir ki bu da insani ihtiyaçlarını reddetmek istemesi anlamını taşıyordu. ama rüyalarıyla açığa çıkan bilinç altında bu ihtiyaçlara kuvvetli bir arzu vardır.
arka planda ise cemaat konusu işlenmiş. yine nacizane çıkarımım cemaatlerin gereksizliği olmuştur. cemaatte sıradan bir cemaat üyesinin iyi amelleri yalnızca zikir çekmek, namaz kılmak vb öteki dünyaya yönelik amellere indirgenmiştir. bununla beraber yalnızca cemaat lideri ve onun seçtiği üyeler dünyevi işlere bakıyor. yine dünyevi işlerle alakası olmayan sıradan bir cemaat üyesi olan muharrem, dünyevi işlere bakan cemaatin elitlerinden biri olmuş ve bu duruma alışamamsından dolayı delirmiştir.
bu filmi izlerken aklıma peygamber efendimizin 'bir müslüman yarın ölecekmiş gibi ahiret için, hiç ölmeyecekmiş gibi bu dünya için çalışmalıdır' hadisi geldi. fikrimce verilmek istenen ana fikir de budur.
--spoiler--
