osmanlı devleti'nin klasik döneminde sistematik bir biçimde karşımıza çıkan sayım işi. aslında daha çok vergi mükellefiyetini belirlemek ve toprak düzenini yani esasen "üretimi" organize etmek için uygulanan bir sayımdır. kimin ne kadar toprağı var, statüsü ne, geliri ne vs. gibi durumlar belirlenirdi. ayrıca toprakların niteliği ve niceliği ile beraber taşra ordusunun mevcudu, sipahilerin yükümlü oldukları asker besleme sayısı gibi şeyler de ortaya çıkardı. normalde otuz yılda bir tahrir işlemine gidilirdi. ancak yeni bir yer fethedildiğinde ve padişah değişikliği olduğunda da tahrir yapılırdı. bununla beraber deprem, hastalık salgınları gibi nüfusu olağandışı etkileyen durumlar karşısında da bu işleme yönelinirdi.
akabinde elimizde bulunan ilk tahrir kaydı, halil inalcık'ın yayınladığı hicrî 835 tarihli "suret-i defter-i sancak-i arvanid" dir. evet, miladi olarak da 1432 civarına tekabül ediyormuş. bunu da ders notlarım söyledi sağolsunlar.
