islam dünyasında bilimsel çalışmaların varlığı bilim tarihinin kanıtladığı bir gerçektir.
özellikle islam coğrafyasının genişlemesi ile değişik alanlarla ve özgür düşünceye değer veren devlet adamlarının da sayesinde müthiş bir ivme kazandı. değişik alanlarda 16. yy'ye kadar kabaca bu ivmenin yükselmekte olduğunu söyleyebiliriz. bu anlamda bir çok ilklerre imza atıldığı da yadsınamaz. hele ki ortaçağ da islam toprakları dışında yaşanan olayları düşündüğümüz zaman o devirdeki en özgür ve akla dayalı bilimsel gelişmelere yaşanmıştır.
fakat islam düşünürlerinin yerinde sayması, buna mukabil avrupa da yaşanan rönesans ve reform atılımları büyük oranda bu üstünlüğün avrupaya geçmesine yol açtı. hepsinden öte düşündüren ise bu gelişmenin kiliseden bağımsız ve temelde kilseye karşı olma ile gerçekleşmesidir. zira din ve bilim çatışmasında bu dönemde ibre bilim çevrelerini göstermektedir.
coğrafi ve kültürel olarak farklı bir islam uygarlığı ise avrupa da ki bu hareketlerden etkilenmesi bu anlamda tabiki düşünülemez. hem tarih ve toprak birliği hem de süreçte yaşananlar bu anlamda islam dünyasının bu gelişmelerden azad etmiştir. fakat gelişen avrupa nın akla ve tekniğe verdiği değer aksine islam coğrafyasında tersi bir sürecin yaşandığını görüyoruz. bundan dolayıdır ki o dönemde islam dünyasının lideri konumundaki ve temsil edici güç olarak osmanlı devleti görülebilir. osmanlının sistemindeki bozulmalar özellikle 16.yy sonlarında başlayan bu gelişme bilimi temsil eden medreselerde had safhaya ulaşır. pozitif bilimlerden uzaklaşma ile yerini dinin dogmalarının alması ve yeniliğe karşı sıkı duruşlar elbette bilimsel çalışmaların durmasına yol açacaktır. fakat tarih bize gösteriyor ki din ile bilim bir arada olmuyor. zira yaklaşık 400 yıldır islam dünyasının bilimsel çalışmaları takip edemediği gibi yeni olan her şeyin kat'i reddi günümüzde batı karşısında pasif konuma getirmiş bulunmakta.
18. yy de sanayi devrimini gerçekleştirmiş bir batı ve 20. yy de bile halen geleneksel üretim tarzını kulanan bir doğu kütürü tabiki üzücü gerçekler. tabiki burada avrupa sütten çıkmış ak kaşık değil. coğrafi keşiflerle başlayan, yeni kıtaların keşfi ve hızla zenginleşen eski kıta ve dünyaya ve kiliseye bakış açısındaki değişme avrupanın günümüz temellerini attı. fakat sömürülen ve yok olan uygarlıklar da avrupanın tarihinin kara lekesi olarak kalacaktır.
bilim tarihinde islam bilim adamlarının bilime olan katkıları kesinlikle yadsınamaz fakat anadolu insanının da güzel bir lafı vardır "ne oldum dememeli ne olacağım demeli".
dolayısıyla geçmişle övünmek bir yere kadar, günümüze önemli olan ise aklı her şeyin üstünde tutup üzerimize düşen görevi yapabilmemiz.
