bu etkenlerin arasında felsefe de var evet, ama tek etkenliği felsefeye yıkmak diğer yaşam biçimlerine çok büyük haksızlık olur. zira bana kalırsa en büyük etken, bilimin uçsuz bucaksız ve sonsuz gerçekliği. zira dinler hakkında hiçbir bok bilmeden dahi bilimle azıcık ucundan haşır neşir olsanız, dinlerin ne kadar boş, bilimin ise insan hayatı ile beraber bu evrenin tek gerçeklik olduğunu içselleştirebilirsiniz.
bilim ve ideolojilerden bağımsız olarak başka ne tür etkenler olabilir? elbette dayatma ve bastırılmışlık. nedense türkiye'de yaşayan koyu müslümanlarda şunu hep gözlemliyorum, "ula allah'a inanmamak nedir, çarpılırsın baq! Ya da "tövbestafurullah! Sen kâfir misin kardeşim? Allah'a inanmamak nedir? Suphanallah hepiniz taş olacaksınız bir gün! gibi gibi dayatmalar. yeter artık la dinlerden gün geçtikçe beni daha da soğutuyorsunuz bu tarz davranışlarınızla. kuran-ı kerim'i okuyup islam dinine tam saygı duyacak gibi oluyorken, siz her şeyin içine daha da sıçıyorsunuz. keza dinin bu baskıcı kuralları da beni bir o kadar dinden uzaklaştırmıştır.
benim bir iradem var, ve bu irade sonsuz özgürlüğü hakediyor. siz kendi bataklığınızda yosunlara yem olmaya devam edebilirsiniz. yeter ki salın beni!