Dostoyevski ile türk tasavvufunun (ne türklüğü, bal gibi arap acem kültürü de neyse boşver) hiç de öyle olmayan ama anadolu türk kimliği diye insanlara empoze edilen inanç bazında demir başlarından mevlana, yunus vb karşılaştırmak ve Dostoyevski yerine mevlana, yunus vb okuyun demek...
mevlana yunus'un tanrı inancına bak, bir de Dostoyevski'nin tanrı inancına bak. bunlarda bir tanrı inancı var.
var da hangi tanrı?
insanı yaratan tanrı inancı mı yoksa insanın yarattığı tanrı inancı mı... hangisi?
teoloji ve felsefe ile mezhep din farklılıklarına girmeyim, anlamazsınız.
şunu bilin, Dostoyevski için insan denen canlı; tanrı ve şeytanın hakim olmak için çatıştığı bir savaş alanıdır insan.
emin olun şeytan bile şaşırıp "tamam, insanı yaratacaktın da beni neden yarattın?" diye tanrı'ya çıkışmaktadır ve tanrı bu konuda şeytana hak vermektedir.
yaşamı ve dünya'yı iki güç var etme ve yok etme gücüne sahiptir, bunlar tanrı ve insan.
bunun için Dostoyevski "Evet, derin, gereğinde çok derin bir yaratıktır insan, ben olsam bu kadar derin yaratmazdım onu." der.
tıpkı kur'an da insanın yaratılışı anlatılırken "meleklerin çıkıp allah'ın insanı yaratmasına muhalefet etmesi ve "biz sana yetmiyor muyuz da sen kan dökecek fesat çıkaracak birini yaratıyorsun?" diye allah'ın takdirini eylemini sorgulaması gibi.
tıpkı şeytan'ın allah'a yanlış karar verdiğini söyleyip, allah'ın yanıldığını ispatlaması için "bana süre ver" demesi gibi.
insan okuduğunu anlamalı... allah'ın dediği gibi "kitap yüklü eşekler" olmamak lazım.
