bir ülkedeki siyasi yapının bir liderin şahsiyeti etrafında kurgulanmasıdır. diktatöryal rejimlerde sıklıkla rastlanır.
lidere dayalı rejimlere dair bilinmesi gereken anahtar nokta şudur: bu tür rejimlerde, halkın ve devletin değerlerinin tamamı tek bir kişide cisimleştirilerek koca bir halk ve devlet bir şahsa indirgenir. bu değerler soyut kavramlarla değil, liderin şahsiyeti üzerinden ifade olunur ve "lider = halk = devlet" şeklinde bir denklem kurularak liderin sadece bir yönetici olmadığı, halkın ve devletin vücut bulmuş hali olduğuna inanılır.
lider kültüne dayalı rejimlerin tipik özelliklerinden bazıları şunlardır:
- endoktrinasyon: halk rejim tarafından okullar, ordu, hapishaneler ve medya gibi araçlar kullanılarak liderin şahsiyeti ve ideolojisi doğrultusunda ağır ve sürekli bir propagandaya tabi tutulur. böylece halk, iyi ve doğru bir vatandaş olmak için lideri çok sevmek ve ona koşulsuz şartsız itaat etmek gerektiğine, onun düşünce sisteminin hayattaki en doğru ve geçerli düşünce sistemi olduğuna inandırılır. bireylerin düşünme yetileri ortadan kaldırılarak sadece lidere itaat eden kitleler oluşturulur.
- liderin putlaştırılması: lidere olağanüstü özellikler atfetmek ve onun birçok yönüyle eşi benzeri olmayan, mucize olarak nitelendirilebilecek başarılara imza atmış, sıradan insanlarda bulunmayan niteliklere sahip bir insan olduğunu iddia etmek lider kültüne dayalı rejimlerin olmazsa olmazıdır.
- diktatörlük: liderin zaten her şeyin en iyisini bilen olağanüstü bir kişi olduğuna ve herhangi bir konuda yanılmasının hiçbir şekilde mümkün olmadığına inanıldığı için, bu tür rejimlerde liderin otoritesi hiçbir şekilde sınırlanmaz, kimse lidere hesap soramaz, iktidara talip olamaz ve lidere muhalefet edemez. bunları yapmaya kalkışanlar cezalandırılır. yani ortaya çıkan sonuç tam bir dikta rejimidir. bu dikta rejimini haklı çıkarmak için de liderin yanılmazlığı inancının yanı sıra, yukarıda bahsedilen lider = halk = devlet denklemi kullanılır. lider zaten halk olduğu için, liderin diktatörlüğü esnasında ülkeyi aslında halkın yönettiğine halk ikna edilir.
- ritüeller: lider kültüne dayalı rejimler birçok yönüyle bir dini andırır. lidere bir çeşit kutsiyet atfedilmesi ve ona koşulsuz itaatin emredilmesi, lidere bağlılığı göstermek amacıyla çeşitli ritüellerin yapılması sonucunu doğurur.
- heykeller ve büstler: ülkenin her tarafına liderin heykelleri ve büstleri dikilir, resimleri asılır, cadde ve sokaklara, stadyumlara liderin ismi verilir. ayrıca, hayata dair her konuda liderin söylediği bir söz bulunarak (yoksa da icat edilerek) bu söz ilgili yerlere asılır. böylece liderin varlığı ve büyüklüğü halka sürekli hatırlatılır. bunun dışında, bu tür şeyler liderin halkı sürekli denetlediği izlenimini vermeye de yarar.
- hainler: lider kültü rejimlerinde lideri eleştirmek, prensiplerini paylaşmamak, ona muhalefet etmek ya da onu sevmemek, yine lider = halk = devlet denkleminden hareketle, ülkeye ihanet etmek olarak görülür. dolayısıyla bu tür rejimlerde devlet ve liderin destekçileri tarafından hain ilan edilen çok sayıda insan bulunur. L
- bir adet kitap: mao zedong'dan hitler'e kadar birçok diktatörül bir kitap yazmış ve bu kitapta dünya görüşlerini, neyi nasıl neden yaptıklarını ve yapacaklarını anlatmışlardır. rejim mevzubahis kitapta yazan her şeyi kesinlikle doğru kabul eder ve kitap liderlerin destekçileri tarafından da kutsal kitap muamelesi görür.
lider kültü, yirminci yüzyılda altın çağını yaşamış fakat kısa süre içinde birçok ülkede büyük felaketlere sebep olduğu için yine aynı yüzyıl içinde terk edilmiştir. lider kültü dönemi, bugün özellikle batı dünyasında utançla anılmaktadır. bununla birlikte, ismi lazım olmayan kimi üçüncü dünya ülkelerinde bu tür bir rejim halen devam etmektedir. işin en trajik yanı şudur ki, bu çağdışı, insan aklına ve şerefine bir saygısızlıktan ve bir kula kulluk projesinden başka bir şey olmayan rejimin mevzubahis ülkedeki savunucuları kendilerini ciddi ciddi ilerici ve aydın zannetmekte, tarikat şeyhlerine tapanları gericilikle ve dar kafalılıkla suçlamakta bir sakınca görmemektedir. Aslında yok birbirimizden farkımız ama biz x partisiyiz.