Aslında orta çağa bakıldığında islam'ın olduğu abbasi toprakları, ispanya'nın güneyindeki endülüsler gayet iyi aşama kaydettiler bilim, teknoloji, sosyal anlamda. Sonra müslümanlar abbasi zihniyetini bıraktı emevi zihniyetine geçti. Müslüman bilim insanlarının yazdığı bilimsel eserler avrupa'ya taşındı avrupalılar aydınlanma yaşarken müslümanlar yerinde saymaya devam etti halifelik için birbirlerinin kanını akıttılar (bkz: ridaniye savaşı). Birbirlerini şii - sünni diye kesmeye başladılar (Safevi vs Osmanlı) bu sırada Katolik kilisesinin prangalarından kurtulan batı coğrafya keşifler yapıyor, sömürge imparatorluklari kuruyor, bilimi hayatının merkezine koyuyordu. Papaya sağlam bir siktir cekilmisti. Müslümanlar ise bunu yapamadı şeyhlerin, sofuların yetkisini kısıtlamadı tam tersine onlara daha çok bağlandılar bu yüzden hep avrupa'nın gerisinde kaldılar. Rönesans ve reform kaçırıldı, sömürge yarışı kaçırıldı, sanayi devrimi kaçırıldı yani sonraki nesillere hiçbir şey bırakmadılar. Sonraki nesiller bir aydınlanma yaşasalar da bu yarım yamalak oldu. Bugün ortadoğunun bu kadar karışık olmasının nedeni bilimin rehber edinilmemesi, dini inançların gereksiz abartılması ve aynı hataların tekrar edilmesidir.
