ilber ortaylı'nın deyişiyle "Halkı, orduyu ve bürokrasiyi had safhada yozlaştıran, sonraki felaketlerin sebebi olan bir dönemdir".
Herkesin herkesi ihbar ederek kendine çıkar sağlamaya çalıştığı ahlaksız bir dönemdi. Aptülhamit'in eseridir.
Aynı dönemde Meiji Japonya'sında reform üstüne reform yapılırken, aptülhamit "burun" veya "yıldız" diyenleri fizan'a sürmekle meşguldü. Nice haneleri yok yere darmadağın etti.
Efendim, aptülhamit şunu yaptırmış, bunu yaptırmış... Siyasal islamcıların bir türlü anlamak istemediği gerçeği tekrarlayalım: fikri gelişme olmadan fiziki gelişme olmaz.
