kader ilim nev'indendir. bir kimsenin adının Ahmed olduğunu bilmemiz ilimdir; malum, o şahsın adının Ahmed olduğudur. Böylece ilim, maluma tabi olmuştur. Malum ilme tabi olsaydı, o kimsenin adını Mehmed bildiğimizde adı Mehmed olurdu, Hasan bildiğimizde Hasan olurdu.
ilim, işlediğimiz bütün amelleri Cenâb-ı Hakk’ın ezelî ilmiyle bilmesi, malum ise işlediğimiz amellerdir. Buna göre söz konusu kaideyi şöyle ifade edebiliriz:
insanlar ihtiyari fiilleri nasıl işleyeceklerse, Cenâb-ı Hak ezelde öylece bilmiştir. Yoksa Zat-ı Akdes öyle bildiği için insanlar o fiilleri öyle işlemiş değildir. Şimdi meseleye bazı misallerle biraz daha açıklık getirelim.
Güneş tutulmasının tarihini ve saatini bir astronomi âliminin önceden bilmesi ilimdir. Malum ise o tarihte güneşin tutulmasıdır.
