Kötüye gidiş, dönemin en eğitimli kişileri olan din alimleri (ulema) tarafından dinden uzaklaşmaya bağlanmıştı.
Herkes Müslümanların refah içinde yaşadığı Asrı Saadet dönemine geri dönme peşindeydi.
Bunun için Peygamber dönemindeki örf ve adetler ile hukuk ve devlet düzenine geri dönülmesi gerektiği yanılgısına düşüldü.
Bizim Allah’ımız var düşüncesiyle Allah’a daha çok dua ederek sorunların çözüleceği zannedildi.
insanlar kendi yaptıkları hataları dua yoluyla Allah’a havale ederek sorunu O’nun çözmesini beklediler.
islam dininin bu yanlış yorumu, halkı taassuba sürükleyerek toplumun bilim, eğitim ve üretimden tamamen kopmasına neden oldu.
Bu açmazda “dış güçler”den alınan borçlar verimli kullanılamadı.
Paranın önemli bir kısmını önceki borçları geri çevirmek için kullanılıyordu.
Geri kalan para ise maalesef üretime yönelik yatırımlara harcanamadı.
Çünkü padişahın tahtını koruyabilmesi için etrafında onu destekleyecek yandaşları beslemesi gerekiyordu.
Osmanlı devletinde rüşvet, yolsuzluk, komisyon, adam kayırma, israf almış başını yürümüştü.
Borç parayla devletin ihtişamını göstermek adına boğazda saraylar yapılıyor, para betona gömülüyordu.
Sonuç itibariyle azaltılması gereken borçlar, yeni borçlanmalarla sürekli arttı ve Osmanlı borcunun faizini ödeyemez duruma geldiğinde de battı.
Osmanlı Devleti, 10 Ağustos 1920’de imzalanan Sevr barış antlaşmasıyla da tarih sahnesinden silindi.
