hz. muhammed devrinde fotoğraf makinesi mi vardı, bir insan hz. muhammedin vefatından sonra çıkıp "ben sahabeyim!" dendiğinde ona nasıl güvenildi de sahabe olarak kabul edildi? evet, kimse mi bunu düşünmedi lan.
işte o dönem fotoğraf makinesi olmadığı için ve böyle bir durum olduğu için sahabe tespiti yolları aranmıştır. ki hz. muhammedin vefatından yüzyıllar sonra bile bazıları çıkıp ben sahabeyim sadece yaşım çok, hz. muhammed bana dua etti ve ben bu kadar yaşadım diyebilmiştir. yani yalancı peygamberler gibi tarihte yalancı sahabeler de görülmüştür.
peki sahabeler nasıl tespit edildi? kaynak: tdv islam ansiklopedisidir,
tespit yollarından birkaçı bunlardır:
1. tevatür yolu. bu yol nedir? yani yalan söyleyemeyecek kadar büyük bir topluluğun sizin sahabe olduğunuzu bilmesi. yani zaten sahabe olduğunuzun, hz. muhammed ile yakın olduğunuzun diğer çok büyük kalabalıklar tarafından bilinmesi yoludur bu yol. mesela bir mahallede yaşarsınız, orda popülerlik kazanırsınız. arkadaşınız vefat eder. ve diğerleri sizin hakkınızda, haa o falancanın arkadaşıydı ya der mesela. yani sizin onun arkadaşınız olduğunu bilinen bir şeydir. işte sahabe tespitinde de bu yol kullanılmıştır. bu yolla sahabe olduğu tespit edilen kimselere örnekler: 4 halifenin yani hz. ebu bekir, hz. ömer, hz. osman ve hz. alinin sahabe olduğu bu yolla tespit edilmiştir. ayrıca cennet ile müjdelenmiş olan 10 sahabenin(4 halife de bunlara dahildir) de sahabe olduğu bu yolla müjdelenmiştir. yani 4 sahabe dışında hz. talha bin ubeydullah, hz. zübeyr bin avvam, hz. abdurahman bin avf, hz. sa'd bin ebi vakkas, hz. said bin zeyd, hz. ebu ubeyde bin cerrah.
2. şöhret yolu. bu yol nedir? tevatür yolu demek, yalan söylemesi imkansız olacak kadar kalabalık bir topluluğun sizin sahabe olduğunuzu bilmesidir. şöhret yolu ise, tevatür yolundaki kadar kalabalık olmasa bile büyük bir kalabalığın sizin sahabe olduğunuzu bilmesidir. hz. ebu hureyre, hz. abdullah bin ömer yani ibn ömer diye de anılan hz. ömerin oğlu, hz. ebu saîd el-hudrînin sahabe olduğu bu yolla tespit edilmiştir.
3. şehâdet yolu. bir sahabenin veya tabiinden güvenilir birinin sizin sahabe olduğunuz konusunda şahitlik etmesidir. hz. humeme ed-devsînin de sahabe olduğu bu yolla tespit edilmiştir. şöyle ki, humeme, hz. ömer devrinde isfahan fethedilirken vefat etmiş, vefatı sırasında orada bulunan sahabe olan hz. ebu musa el-eş'arî onun şehid olarak öleceğine dair hz. muhammeden duyduğu bir hadisi nakletmiş, böylece humemenin hem sahabe olduğu hem de şehid olarak vefat ettiği anlaşılmıştır.
4. ikrar yolu. yani itiraf yolu. şöyle ki bu yol, adâletiyle tanınan bir kimsenin sahabe olduğunu ikrar etmesi yoludur. ve bu kimsenin en geç miladi 728 senesinde vefat etmesi lazımdır. çünkü hz. muhammed vefatından kısa bir süre önce, yüz sene sonra bugün hayatta olanlardan hiç kimse sağ kalmayacak diye buyurmuştur.
