Gazali'nin hemşehrisi olan Selçuklu veziri. Sultan Alparslan döneminde Bağdat başta olmak üzere birçok şehre sadece Şafii mezhebine mensup insanların atanabildiği; Fatımilerin el-ezher propagandalarına, Râfızî-Bâtınî düşüncelere karşı Nizamiye medreselerini kurmuştur. Hatta Gazali'nin de bu okullarda muallim olmasını sağlamıştır. Melikşah'ın "Selçuklu devletini zaafa uğratan konuları kaleme alın" diyerek açtığı yarışmayı "siyasetname" adlı eseriyle kazanan Nizamülmülk; bu eserinde küstürülen ve devlete düşman hâle gelen Türkmenlerin gönüllerinin alınması gerektiğini, ne kadar yetenekli de olsa Şii-Rafizi ve Yahudilerin önemli mevkilere getirilmemesini, orduda sadece tek bir milletten topluluğun değil de birçok milletten insanın olması lazım geldiğini böylece her millet diğer milletlerden üstün olduğunu göstermek için daha bir şevkle savaşacağını, kadınların devlet işlerine dahil edilmemesinin daha doğru olduğunu söyler. 1092'de suikasta kurban gitmeden önce Melikşah ile araları bozulmuştur. Kimi tarihçi onun katlinde Melikşah ya da Sultan'ın eşi Terken hatun'un parmağı olabileceğini belirtmektedir.
