osmanlıda ve selçukluda ve ondan önceki birçok islam devletinde ehli kitap dediğimiz yahudi ve hristiyanların kısmen de mecusilerin sosyal konularda özerkliği vardı. kendi cemiyet hayatlarında kendi dini ve sosyal hükümlerini uyguluyorlardı. ayrıca rumların diyanet işleri başkanlığı diyebileceğimiz fener rum patrikhanesi de devletin payitahtında, istanbul da bulunuyordu.
avrupa da şimdi şimdi uygulanan hoşgörü ve birlikte yaşama kültürü ister inanın ister inanmayın bu topraklarda bin yıldan fazladır vardı.
ha başka dinden olanlar bu topraklarda zorluk çekmiş midir? elbette çektiler. ama en azından dünyanın bir çok yerinde yaşananın aksine varlıkları ortadan kaldırılmadı.
