kısaca cacabey olarak bilinen, ceceli aşireti beyi olan emir bahaddin caca’nın oğlu olan cacaoğlu nureddin cebrail, 1240 yılında iskilip’ te dünyaya gelmiştir. anadolu selçuklu sultanı kılıç arslan'ın oğlu ıı. gıyaseddin keyhüsrev döneminde, kırşehir valiliği yapmıştır.
cacabey küçük yaşlarda üstün yetenekleri ile devrin önde gelenlerinin dikkatini çekmiş ve genç yaşında başarılar göstererek kısa zamanda devrin büyüklerinin arasında yerini almıştır. kırşehir beyi iken, emirhor olan eseddedin isyanı’nı bastırmıştır. elbistan savaşı’na katılmış. orada mısır memlük sultanı baybars’a esir düşmüştür. baybars bütün esirleri serbest bırakınca caca bey şam’dan kırşehir’e dönmüştür. bir hükümdar gibi kırşehir’de hüküm süren caca bey’in ünü, kısa sürede her tarafa yayılmıştır.
mevlana yazdığı bir mektupta, cacabey'in yeteneklerine ve başarılarına övgüde bulunmuş ve kendisiyle bir araya geldiği meclislerde de bu konuyu dile getirmiştir. . özellikle türkçe konuşan, emirleri ve devlet yazışmalarında türkçe yazan cacabey, kendi idaresinde yaşamakta olan hacı bektaş veli ile de ilgilenmiş, onu himaye etmiştir.
anadolu’da bir çok hayır kurumu yaptırmıştır ve ayrıca cami, zaviye gibi pek çok kamusal yapının da onarımını yaptırmıştır. bu arada eskişehir’de bir cami ve bir han yaptırmış, 17 cami ve zaviyeyi de onarıma almıştır.
kırşehir’de bu gün bir mimari anıt olarak yükselen cacabey medresesi’ni de yaptırmıştır. devrin fakültesi gözüyle bakılan bu binada türkçe eğitimi veriliyordu. arapça ve acem dili ile de dersler yapılıyordu. ayrıca islam hukuku ile felsefe ve tasavvuf dersleri de öğretiliyordu.
kubbesi açık ve altında bir kuyunun bulunduğu cacabey medresesi’nde kuyuya yansıyan yıldızlar incelenir, bunlar üzerinde araştırmalar yapılırdı. bundan anlaşıldığına göre, bu medresede o dönemlerde astronomi araştırmaları yapılıyor, matematik, fizik, kimya gibi konularda eğitim veriliyordu.
caca bey, 1301 yılında rum tekfurları ile savaşırken şehit düşmüştür. naaşı kırşehir’e getirilerek 1272’de yaptırdığı medresenin yanındaki türbeye defnedilmiştir.
