Roma Dönemi Latrinaları (umumi tuvalet)
insanlığın veya tüm canlıların beslenme gibi en doğal olaylarından biri de sindirim ve boşaltım sistemidir. M.Ö. III binden itibaren bu ihtiyaç için kapalı mekanlar yapıldığını görüyoruz. Fakat kapalı mekanlar olsa dahi tam anlamıyla bir tuvalet ve kanalizasyon sistemi görmemiz mümkün değil. Bunun yerine pişmiş toprak kaplar kullanılıyor. Grek tuvalet alışkanlıklarıyla ilgili en erken verileri ünlü ozan Hesiodos’tan ediniyoruz. Diğer önemli tarihçi, Herodotos’tan alınan tuvalet alışkanlıkları ve bununla ilgili pratik bilgilerdir. Roma Dönemi’ne gelindiğinde tuvalet yani latrinalarda farklı bir sisteme geçildiğini görüyoruz. Kapalı alanlar, toprak kaplar, tek kişilik mekanların yerini anıtsal büyüklükte, açık mekan ve bir kanalizasyon sistemi alıyor. Birden fazla kişinin ihtiyacını karşılıyan latrinalar bir sure sonra insanların sosyalleşme, siyasi olayların konuşulduğu ve hatta Romalı kadınlar burayı istenmeyen bebeklerini bırakmak için kullanıyorlardı. Aralarından hayatta kalmayı başaranlar, kısır kadınlar tarafından kurtarılıyordu. Yine tabi ki sınıf ayrımına dikkat çekmek için zengin sınfın kendilerine ait, tek kişilik latrinaları ve onlara ait ayrı bir kanalizasyon sistemleri vardır.
Latrinaların Yapısı
Latrinalar hamamların yanlarına inşa edilerek hamamlardan gelen atık suların latrina kanalizasyonunda kullanılması sağlanmıştır. Latrinalar kentin planına ve ne kadar görkemli yapmak istediklerine göre altı planda inşa edilmiştir; Peristilli, eksedral, yuvarlak, U, L, I planlarıdır. Her planda, plakaların üzerinde yuvarlak delikler açılmıştır. Plakalar mermer, taş veya ahşaptandır. Oturma plakaları duvara yerleştirilmiş konsollar üzerinde taşınır. Plakaların alt kısmını da, üstteki deliğin hizasına gelecek şeklide üzerinde bir delik olan başka bir plaka desteklemektedir. Alt kısımda yer alan delik taharetlenme amacına hizmet etmek için yapılmıştır. Ayaklarını bastıkları alanın hemen önünde bir temiz su kanalı yer almaktadır. Bu kanal içerisinden temiz su kullanıcılara sağlanmaktadır. Pis kokunun engellenmesi için önemli ve muntazam bir kanalizasyon sistemi gerekmekteydi. Forum ve Aventine mahallelerinin pis sularını boşaltan Cloaca Maxima’nın saman yüklü bir arabayı bile kaldırabilecek büyüklükte olduğu belirtiliyor. M.S. I. yy. da mimari olarak tam anlamıyla ortaya çıkan latrinalar, en görkemli dönemi M.S. II. yy. olarak değerlendirilmektedir. M.S. IV. yy. da kadın ve erkekler için ayrı latrinalar kullanılmıştır. M.S. VI. yy.a gelindiğinde artık latrinaların kullanımının son bulduğu anlaşılmaktadır.
