Osmanlı'nın en güçlü valide sultanıdır. Dördüncü Murat'ın ve birinci ibrahim'in annesidir. Eşi birinci Ahmet'i, gençken kaybetmiştir. Köken olarak, yunan veya Sırp olduğu söylenmektedir. ilk ismi de mahpeykerdir. Ay yüzlü anlamına gelir. Kösem de sürüye liderlik eden anlamına gelir. Genç Osman'ın ölümünde parmağı olduğu söylenir. Çok hırslı bir kadındır. Dördüncü murat, 11 yaşında tahta çıktığında, saltanat naibesi olmuştur. 10 yıl boyunca devleti yönetmiştir. Paşalara, vezirlere sözü geçen bir kadındı. Zeki biridir. Uzun boylu, heybetli, ela gözlü, sarı saçlı olarak tasvir edilir. Acımasız kişiliğinin yanında, çok da hayırseverdir. Camiler, çeşmeler, vakıflar yaptırmıştır. istanbul'da bir sürü fakiri doyurmuştur. Hazinesi dudak uçuklatan cinstendi. Dördüncü murat, birinci ibrahim ile 4 oğlu, 4 kızı vardır. Haremdeki herkesi korkutan bir kişi olduğu söylenir. Birinci ibrahim döneminde de etkili olmuştur. Birinci ibrahim yani deli ibrahim, tahttan indirildikten sonra, en büyük oğlu dördüncü Mehmet tahta geçmiştir. Dördüncü Mehmet, tahta çıktığında 6 yaşındaydı. Kösem Sultan'ın, birinci ibrahim'i idam ettirdiği de bilinir. Dördüncü Mehmet döneminde büyük valide sultan olmuştur. Dördüncü Mehmet'in annesi Hatice Turhan sultan ile iktidar yarışına girmiştir. Dördüncü Mehmet'i, sünnet töreni esnasında öldürtmeye çalışmıştır. Onun yerine torunu şehzade Süleyman'ı tahta çıkarmayı planlıyordu. Hatice Turhan sultan, Kösem Sultan'ın bir yardımcısı sayesinde Kösem Sultan'ı köşeye sıkıştırmıştır. 3 Eylül 1651 gecesi, Kösem Sultan'ın odası basılmıştır. Turhan Sultan'ın adamları Kösem Sultan'ı öldüresiye dövmüştür. Parmaklarını kırmışlardır. Kulağındaki küpeleri almak için kulaklarını yırtmışlardır. Kolay kolay da öldürememişlerdir. Kösem sultan, birkaç ağanın gözüne hançer saplamıştır. Sonra da perde ipiyle boğdurulmuştur. Osmanlı'da öldürülen ilk ve tek valide sultandır. Öldürüldüğünde de hazinesi devlete kalmıştır. Osmanlı tarihine damga vuran kişilerdendir.
