yerçekiminden başka bir güç kullanmadan ve yerin altından suyu; Tanrı Dağlarının zirvelerinden başlayıp TURFAN HAVZASI'na kadar uzanan ve bu esnada Taklamakan Çölü'nün 60 km. boyunca 110 m. altından geçiren ve toplamı 5100 km. uzunluğundaki karızları inşa etmişlerdir. Bu dev eser, bugün için bile bir mühendislik harikasıdır.
Karız sözcüğü Öz Türkçe olup, yeraltındaki yağmur ya da kar izi-su yolu anlamına gelmektedir. Karızların başlangıç noktasına ya da ilk/baş kuyularına ise, baş kuduk/baş kuyu denmektedir. Pek çok karız su kanalları sistemindeki sözcükler Türkçe olup, günümüzde hâlâ kullanılmaktadır. Karızların yapımı sırasında açılan kuyular, yaklaşık 50-200 metre aralıklı olup, derinlikleri ise 5 metre ile 120 metre arasındadır. Karızların uzunluğu ise 5 ile 60 kilometredir. Uygur karızlarının toplam uzunluğu ise 5 bin 100 kilometredir. Bugün bu karız sisteminin yüzde 50’si hâlâ kullanılmaktadır.
Bu karızların aynısını Gaziantep, Van, Şanlıurfa ve iskilip kentlerinde görmek mümkündür.
Gaziantep’de “kastel” ismiyle anılan bu yapılar, şehrin merkezinde olup turistik amaçlarla yeniden düzenlenmiş ve ücretsiz şekilde gezebileceğiniz ve bilgi alabileceğiniz mekanlara dönüştürülmüştür.
