1450'de gutenberg tarafından uygulanan basım tekniği ile çalışan matbaa makinesi 1493 yılında osmanlı topraklarına getirilmiş, istanbul, uzun bir süre dünya yahudiliğinin basım ve yayın merkezi olmuştur...
ardından 1530'da italyan yahudisi sonsino ailesi italya'dan en modern matbaa makinelerini getirtmiş ve istanbul'un yahudi dünyasının basım ve yayın merkezi olmasını sağlamıştır. (not: bugün ingiltere'deki sonsino kitapevi bu aileye aittir.)
16. yy sonlarında yasef nasi'nin eşi reyna nasi'de (dona gracia mendes'in kızı) kendi evi olan belvedere köşkü'nde bir matbaa kurdurmuş burada eserler bastırmıştır.
reyna nasi, köşkte kurdurduğu matbaadan sonra da kuruçeşme'de bir matbaa daha kurmuştur.
15. yy sonunda osmanlı'ya gelen matbaa, 2. beyazıt tarafından türk ve müslüman tebaya yasaklanmış, matbaalarda osmanlıca, arapça ve farsça eserler basılması, çoğaltılması ve bunların satılması yasaklanmıştır.
işte tam 234 yıl boyunca osmanlı'da yahudiler, ermeniler, levantenler ve rumlar kendi dillerinde eserler basmış, çoğaltmış ve satmışlar, ama türk ve müslüman teba kendi dillerinde basılmış bir esere sahip olamamıştır...
hoş ibrahim müteferrika ilk müslüman türk matbaasını kurmuş, burada yalnız 17 kitap basabilmiştir. ibrahim müteferrika'nın vefatından sonra gelen 50 yıl boyunca ise sadece 1 kitap basılabilmiş osmanlı matbaasında...
yani "biz 19. yy başına kadar hiç kitap basamamışız" desek yeridir.
ama biz matbaanın icadından sonra 350 sene boyunca hiçbir şey ortaya koyamazken, avrupa milyonlarca kitap basmış, osmanlı tebası yahudiler, rumlar, ermeniler ve levantenler de avrupa'dan hiç geri kalmamıştır... https://galeri.uludagsozluk.com/r/2053239/+
dile kolay.
tam 234 yıl geri kalmışsın...
bugün de durumumuz pek farklı değil.
avrupa ile yahudiler ile aramızdaki 234 yıllık zaman farkını bu geri kalmışlıktan hiç taviz vermeden koruyoruz.
