ŞEFiK ONAT'ın "Bir de Bizden Dinleyin / Türkiye'nin Sefireleri Anlatıyor" adlı kitabında, Emekli Büyükelçi Murat Ersavcı'nın eşi Zeynep Ersavcı anlatıyor..
Avustralya'da, Kanberra'da, 2006 yılında, "Şafak Ayini"ne katıldık. ingilizlerin siyaseti yüzünden Gelibolu'da süngü süngüye savaşmış birbirine uzak iki ülke halkı olarak birbirimize nasıl bakıyorduk ? Herkesin anlatacağı bir aile öyküsü, her kasabada bir ANZAC heykeli vardı. Meşhur yayıncı Rupert Murdoch'un babasının genç bir gazeteci olarak, Gelibolu'dan Melbourne'da bir gazeteye yazdığı, "Bir anavatan için ölüyoruz ama bu Büyük Britanya mı Avustralya mı ? ingiliz subaylar 'whisky'lerini yudumlarken, ANZAC askerleri 'sinek' gibi ölüyorlar ; bu Johnny Türklerle bizim alıp veremediğimiz bir şey yok, biz işgalciyiz.." gibi yorumlar, ilk kez Avustralyalılık ülküsünün doğmasına yol açmış.
Avustralya'nın ulus olma miladı Çanakkale savaşlarıdır. Her genç için Türkiye'de "Şafak Ayini"ne katılmak bir idealdir. Kaybettikleri savaşı bu kadar ciddiyetle anan ve yenildikleri Türklere bu kadar saygı duyan başka bir ülke görmemiştim. Üzülerek söylemek gerekirse, biz savaş kayıpalrımıza değer vermeyi biraz da bu törenlerden öğrenmişiz.
Atatürk'ün ANZAC annelerine ünlü sözleri çok kişinin ezberindedir ; eski düşmanlıkları duygusal bir bağa dönüştüren hümanist bir diplomasi örneği olarak gösterilir. Törenlerin yapıldığı "ANZAC Parade" caddesinde sıralanan anıtların ilk sırası Atatürk için ayrılmıştı. Ay şeklinde ve siperleri sembolize eden bir kaide üzerindeki büst, eşimin çabaları ile etkileyici bir anıta dönüştü. Her sene 10 Kasım'da Avustralyalı askerlerle bir anma töreni düzenlenir..
Müzelerde, Gelibolu'ya dair, hatırlanmaya değer her türlü eşya sergilenir. Bir askerin "Conk Bayırı / Kanlı Sırt" çatışmasında ölmeden, annesine gönderdiği mektuba eklediği, bir çam ağacı tomurcuğundan çoğaltılan fideler, meşhur "Lone pine / Tek Top Ağaç" (pinus halepensis) hâlâ satılmaktadır..
