cevabı devletten ve toplumdan ne anlaşıldığına göre değişir. "ne dedi şimdi bu?" diyecekler için peşin örnek:
a noktasından b noktasına vasıtasız ulaşmak mümkün mü? diye bir soru gelse, insanlar ister istemez, "a noktası neresi", "b noktasına mesafesi nedir", "arada su engeli var mı, varsa ne kadar büyük", "vasıtadan kasıt ne?", "ulaşmak ille de bedenimizin varması mı, yoksa email atsak ulaşmış sayılır mıyız" tarzında sorular yöneltecektir. bunları belirlemeden "mümkün" ya da "mümkün değil" demek ezbere konuşmak olurdu.
şu halde "devlet"den ne anlaşılıyor önce bunu tarif etmek gerek. bugün bizim deneylediğimiz tarzda kurumları, ordusu vs. olan hakim yasa koyucu ve uygulayıcı bir devlet mi? yoksa daha gevşek veya sınırlı etkinliği olan bir hakem gibi birşey mi hayal ediliyor. yoksa devlet mutlaklığından taviz verirse artık devlet olmaz mı? dolayısıyla tersi durum, yani "devletsizlik" durumu neyi anlatıyor mesela? tamamen sıfır idare mi?
peki ya "toplum"? bir grup insanın alelade bir arada yaşaması mı? ne kadar büyüklükte bir nüfustan bahsediyoruz, yani kaç kişilik bir toplum olacak bu; nihayetinde yüz kişiden fazlası ile uğraşamayız ve nüfus birkaç yüzden fazla olursa bunları kişisel tanımaların ötesinde bir arada tutan ne olacak? bu "bir aradalık" neye dayanacak? dine mi, millete mi, mesleklere mi, ekonomiye mi, politikaya mı, kültüre mi? bu insanları toplum olarak bir arada tutan şey herhangi bir idare olmadan devam edebilecek bir birliktelik mi?
bu ve benzeri konular netleştirilirse belki "devletsiz bir toplum mümkün mü" sorusuna ezbere yanıt sallamak zorunda kalınmaz.
